14906

Historyczne początki liberalizmu określić można na wiek XVII. Wyłanianie się idei liberalnych miało charakter stopniowy i stanowiło proces związany z przemianami politycznymi i społecznymi. Ogólnie wyznaczane jest kilka czynników, które przyczyniły się do rozwoju myśli liberalnej: reformacja i wojny religijne, po których wyłaniały się zasady tolerancji i wolności sumienia; stopniowe redukowanie władzy królewskiej i ustanawianie ustrojów konstytucyjnych; zmiany znoszące lub ograniczające feudalne stosunki społeczne. Współczesne państwo powinno dbać o zagwarantowanie równej wolności wśród obywateli. Ostatecznym celem wolności jest przyczynienie się do rozwoju jednostki.

Podstawowym podmiotem wolności jest oczywiście jednostka. To jej swobody i potrzeby powinny być stawiane na pierwszym miejscu i zdaniem państwa jest ochrona tych jednostkowych swobód. Niemniej jednak, państwo powinno w jak najmniejszym stopniu angażować się w sferę działania jednostek. Liberalizm na pierwszym planie stawia człowieka-jednostkę wydobytego z tłumu. Człowiek-indywiduum jest wartością niepodzielną i autonomiczną.

Przyzwolenie na rządzenie mają tylko te organy państwa, które realizują te funkcje. Władza powinna być ograniczana stosownymi mechanizmami i procedurami zawartymi w konstytucji politycznej, kładącej jak największy nacisk na wolność, prawa i swobody jednostek, oraz określające metody ich ochrony przed nadużyciami władzy. Demokracja stwarza najlepsze warunki istnienia takiego wolnościowego ustroju, ale nie może stać się instrumentem tyranii większości - zjawiska, którego tak obawiali się wcześni liberałowie. Sformułowanie „państwo liberalne” wskazuje na jego wolnościowy charakter.

Liberalizm to również poszanowanie odmienności, tolerancja wobec innego, przede wszystkim zaś uznanie godności człowieka. Wymienione cechy przekładają się liberalne wizje społeczeństwa: otwartego i tolerancyjnego, opartego na zasadzie pluralizmu, która jest potwierdzeniem jednostkowej różnorodności. Nie można jednak zapominać, iż społeczeństwo nie powinno przybierać charakteru „kolektywistycznego” i konformistycznego - nie powinno ograniczać jednostek, wtłaczając ich w grupowe schematy. Jest to zaprzeczenie ideału jednostkowej wolności i tożsamości oraz liberalnie rozumianego pluralizmu.

Liberałowie popierają wolny rynek, jako najefektywniejszą formułę gospodarczą. Wolny rynek to nieznaczna (ograniczona) ingerencja rządu w mechanizmy gospodarcze oraz swobodne działanie jednostek w sferze gospodarczej. Interesy prywatne i prywatne działania jednostek w gospodarce napędzają wolny rynek i przyczyniają się do zwiększania jego efektywności.

. Ojcami ideowymi ostatniej partii są Stefan Kisielewski 10 oraz Mirosław Dzielskill, natomiast głównymi działaczami Janusz Korwin-Mikkel2 i Stanisław Michalkiewiczl3.

W niniejszej pracy zajmę się poglądami na temat państwa liberałów klasycznych i neoliberałów. Według nurtu liberalnego państwo jest ograniczone w swoich zadaniach, ale ma jednak do spełnienia kilka funkcji.

Liberałowie twierdzą, że najważniejszym obowiązkiem państwa jest zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa, ochrona ich życia, zdrowia, wolności i własności prywatnej. W tym celu państwo powinno mieć odpowiednie organy: sprawną policję, niezależny wymiar sprawiedliwości, a także inne służby, takie jak: straż pożarna, obrona cywilna, służba więzienna. Adam Smith jako drugi obowiązek panującego wymienia ochronę „każdego członka społeczeństwa przed niesprawiedliwością i uciskiem ze strony współobywateli oraz z ustanowieniem prawidłowego wymiaru sprawiedliwości”14. Poza tym Smith zajmuje stanowisko, iż władza sądownicza powinna być oddzielona od władzy wykonawczej: „niezbędny jest nie tylko zupełny rozdział władzy sądowej od władzy wykonawczej, ale również i możliwie jak najdalej idące uniezależnienie od tej władzy. Sędzia nie powinien być narażony na to, że z powodu kaprysu władzy wykonawczej zostanie usunięty ze swego urzędu. Nie powinno również zależeć od dobrej woli czy też nawet od dobrej gospodarki tej