18749

zwłaszcza sztywnych płac nominalnych, natomiast przy braku tych sztywności występuje tendencja do pełnego zatrudnienia, wynikająca z działania efektu Keynesa i Pigou. Choć ujęcie to nie odrzuca roli efektywnego popytu w powstaniu i redukcji bezrobocia, to jednak sprowadzenie keynesowskiej rewolucji do szczególnego przypadku sztywnych płac nominalnych oznaczało umniejszenie dorobku teoretycznego Keynesa.

Hipoteza decyzji dualnych (R. Flower 1976, A. Leijonhufvud 1968) (inna próba syntezy głównych teorii)

Zgodnie z ta hipotezą decyzje ekonomiczne podmiotów dotyczące zwłaszcza rozmiarów popytu i podaży zapadają w dwóch etapach. Najpierw podmioty określają planowane rozmiary tych wielkości, a więc najkorzystniejsze w danych warunkach cen, płac, kosztów, itd. Gdy wielkości zaplanowane nie mogą być realizowane, następuje druga runda podejmowania decyzji, w której ustalane są faktyczne wielkości popytu i podaży określone przez krótszą stronę rynku. Gdy stawki płac realnych ustalają się na poziomie wyższym od poziomu równowagi, to planowane rozmiary podaży pracy przewyższają planowany popyt na pracę i pojawia się bezrobocie, które prowadzi do ograniczeń popytu na towary i produkcji. To bezrobocie zwykło się w późniejszej ekonomii nazywać bezrobociem klasycznym. Jego redukcja wymaga obniżenia płac realnych. Kiedy natomiast pomimo występowania płac równowagi, efektywny popyt na towary różni się od planowanej podaży towarów to pojawia się tzw. bezrobocie keynesowskie, które można ograniczyć za pośrednictwem ekspansji popytu na towary.

Teoria naturalnej stopy bezrobocia wysunięta przez Friedmana i Phelpsa (1967) jest próbą objaśnienia bezrobocia charakterystycznego dla stanu równowagi, w tym równowagi na rynku pracy. Zgodnie z ta teorią, bezrobocie nie jest zależne od czynników koniunkturalnych, wynika natomiast z niedoskonałego funkcjonowania rynku pracy i rynku towarowego, zwłaszcza braku odpowiedniej informacji (asymetrii informacji). W dynamicznej gospodarce występują nieustanne zmiany poziomu i struktury popytu i podaży na rynku pracy i towarów, informacje o wolnych miejscach pracy i wolnej sile roboczej są niedoskonałe, zaś koszty mobilności siły roboczej są dość wysokie. Pojawiają się w związku z tym frykcje i niedopasowania strukturalne, które nie mogą być w szybkim o okresie usunięte w sytuacji niedoskonałego funkcjonowania rynków. W gospodarce istnieje więc pewien poziom bezrobocia charakterystyczny dla stanu równowagi, w tym również równowagi na rynku pracy, który nie jest wrażliwy na zmiany globalnego popytu na towary, jest natomiast uzależniony od czynników realnych. Friedman i Phelps bezrobocie to określili mianem naturalnej stopy bezrobocia. Naturalną stopę bezrobocia można więc traktować jako nieunikniony w danych warunkach dynamicznej gospodarki poziom bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego (w węższym znaczeniu ostatniego pojęcia). Według tej teorii, takiego bezrobocia nie można usunąć za pomocą ekspansywnej polityki popytowej. Taka polityka mogłaby spowodować co najwyżej krótkotrwałe odchylenia w dół bezrobocia faktycznego poniżej bezrobocia naturalnego a jej długotrwałym efektem byłoby przyspieszenie inflacji. Redukcja bezrobocia naturalnego wymaga natomiast poprawy efektywności funkcjonowania rynków, lepszej informacji na rynku pracy, poprawy mobilności siły roboczej i innych działań uelastyczniających rynek pracy.

Teoria bezrobocia NAIRU (Layard, Nickell, Jackman 1991) została opracowana w nawiązaniu do idei związku bezrobocia i inflacji. Zdaniem twórców w gospodarce istnieje pewien poziom bezrobocia, który stabilizuje dynamikę procesów inflacyjnych (NAIRU - Non-Accelerating Inflation Ratę of Unemployment). Innymi słowy to jest poziom bezrobocia poniżej którego ustabilizowane warunki na rynku pracy nie wpływają na poziom inflacji/deflacji.

Gdy bezrobocie faktyczne jest niższe od poziomu NAIRU, to występuje tendencja do nasilenia procesów inflacyjnych z powodu wzrostu siły przetargowej związków zawodowych, gdy zaś faktyczne bezrobocie przewyższa NAIRU, to dynamika procesów inflacyjnych ulega zmniejszeniu ze względu na akceptowanie przez pracowników stosunkowo niskich stawek płac. Z teorii bezrobocia NAIRU wynika, że obniżenie poziomu cen wymaga, aby faktyczne bezrobocie przewyższało poziom bezrobocia NAIRU. Zgodnie z tą teorią, wielkość bezrobocia równowagi NAIRU zależy od szeregu czynników o charakterze realnym związanych bezpośrednio z rozmiarami efektywnego popytu na towary, to jest:

• poziomu wydajności pracy (jej wzrost obniża bezrobocie równowagi),

■    kształtu systemu zasiłków dla bezrobotnych (bardziej hojny system, łatwiejsze warunki uzyskania zasiłku, oraz dłuższy okres ich pobierania, podnoszą bezrobocie równowagi),

■    stopnia ochrony stosunku pracy (większy stopień to wyższe bezrobocie),

■    pozycji przetargowej związków zawodowych (im one wyższe tym bezrobocie jest wyższe),

■    intensywności poszukiwań pracy przez bezrobotnych (wyższa intensywność to niższe bezrobocie),

■    stopienia niedopasowania strukturalnego popytu i podaży pracy (większe niedopasowanie to wyższe bezrobocie).

2