2051

np. wino, oliwa, zboże    | - np. niewolnik, obraz, rzeźba

rzeczy pojedyncze	rzeczy złożone (corpora ex cohaerentibus)	rzeczy zbiorowe (corpora ex distantibus)
-    stanowiły jedność tak pod względem gospodarczym jak i prawnym -    np. niewolnik	-    rzeczy złożone z kilku/wielu innych, które po połączeniu stanowiły części składowe rzeczy -    np. dom, wóz	—    zbiór rzeczy samodzielnych, stanowiących całość w sensie prawno-gospodarczym -    np. biblioteka, stano zwierząt.

WŁADANIE RZECZAMI

WŁASNOŚĆ

—    Początkowo własność wykształciła się na rzeczach ruchomych. Według jednej z hipotez przedmiotem majątku była familia, a pater familias przysługiwało prawo zarządu. Według innych hipotez własność była podzielona funkcjonalnie, tzn. na jednej i tej samej rzeczy przysługiwały prawa kilku pater familias. np. jednemu przysługiwał grunt, drugiemu prawo Przechodu.

—    Stosunki własnościowe charakteryzowały się relatywizmem, o czym świadczy twierdzenie rem meam esse aio, które wyrażało nie absolutne, ale jedynie lepsze prawo do rzeczy.

—    już w okresie ustawy XII tablic prawo własności było wykształcone i odróżniane od władztwa faktycznego - posiadania -» możliwość nabycia własności poprzez zasiedzenie na skutek posiadania.

—    nie było technicznych terminów, jedynie opisowo określano własność. Od okresu przedklasycznego używano określenia - dominium / proprietas.

—    w okresie poklasycznym zatarła się różnica między własnością a posiadaniem, dopiero Justynian ją przywrócił.

—    jedyna ogólna wypowiedź na temat własności - plena In re potestas.

—    wg Gaiusa własność była pierwotnie prawem jednolitym - własnością kwirytalną, a dopiero z biegiem czasu podzieliła się na własność kwirytalną i bonitarną.

Rodzaje własności rzymskiej:

I.    Własność kwirytalną (dominium ex iure Quititium)

-    przysługiwała tylko obywatelom rzymskim;

-    tylko obywatelom rzymskim przysługiwała ochrona według ius civile.

II.    Własność bonitarna

-    powstała w okresie przedklasycznym

-    powstawała w wyniku nieformalnego wydania res mancipi

-    w świetle Ius ci\/ile właścicielem był nadal zbywca, a nabywca miał rzecz w majątku {In bonls).

-    uzyskanie własności kwirytalnej na skutek zasiedzenia

-    ochrony udzielał pretor, udzielając skargi wzorowanej na skardze prawa cywilnego.

-» duplex dominium - podwójna własność trwała do końca okresu zasiedzenia.

III. Władztwo na gruntach prowincjonalnych (praedia provincialia)

-    należały do ludu lub cesarza, i nie mogły należeć do osób prywatnych

-    w praktyce przekazywane były w rękach osób prywatnych, które teoretycznie miały tylko posiadanie i użytkowanie

-    stopniowo uzyskiwali ochronę

-    władztwo dziedziczne, zbywalne, bezwzględne

-    292 r n.e. - zrównanie gruntów w Italii i prowincjonalnych po opodatkowaniu przez Dioklecjana.

IV.    Własność peregrynów

-    zgodna z zasadą personalności prawa