Obraz#9

Tray rzeczy maja w nas pobudzić: Napierwej Magimm Icticam

racione wielkie wesele z dziwowaniem (...)    ' ^cu*n«d_m,.

Pnrez lo dziś śpiewa kościół hodie cclm iwi rex nas,, dignatm _ne Dziś król niebieski raczył się narodzie z dziewicy panny Mancj _ab"' * '*»• zatraconego ku chwale niebieskiej przyzwał a przywiódł i .>    ^aowi«k»

a wszakoż Pan Bóg mc zesłał sługi, nee ercaluram. ncc agnelum. non s_a„ odkupić z mocy dusznego nieprzyjaciela, u któregośmy był, przez _{pjąć tv} . J"¹ ** zesłał syna swego jedynego pirworodnego. (Kazanie na Boi<■ Mannkenie)    '' ^alt

Laiwo sprawdzić, żc tekst polski nie straci nic z ciągłości vt pominiemy wtręty łacińskie, aczkolwiek może być uboższy 1^!' w ostatnim passusie, gdzie nie tłumaczy dwu członów z łacińskiego

argumentu.

Jerzy Zathey (1949) przytacza wiersz bożonarodzeniowJ o rodowodzie średniowiecznym, w którym współistnieje część bań’ ska i poszerzony przekład polski.

lam Messias est natus. ul dixit natum genus (votum)

Sibilequc prcdixcrunt dc virginc natus

Et loannes demonstrauit verum esse Agnum

Messias się narodził, iak Prorocki gmin mówił

Sibileprzepowiedaly. iż miał przyjść potomek.

A Jan święty wskazał palcem, oto iest Poranek.

My też przed niem klękajmy, a sercem sezyrem go chw almy

Z Bogiem Ojcem Duchem św iętem jednośi w\stawiajmy,

A jednego Boga chwaląc nigdy nie przestójmy

Podobną strukturę ma berardyńska kolęda Nuż wy bielscy dębscy panowie obydwa jej warianty zaczynają się od zwrotki łacińskiej, po której następuje dłuższy śpiew polski (odp. dwie lub trz> zwrotki w wariancie bielskim i dębskim WR. s. 256). Przeplatam tekst łaciński z polskim zawierał przekład hymnu Gloria laus et honor - Chphala slava wszelka czescz (1440: Maciejowski 1839, s. 357).

^ Ostateczną przyczyną sięgania do polszczyzny zdaniwn Brucknera były uczucia obywatelskie: nawet wśród zawodowyc acinników „odzywała się przecież miłość i poszanowanie jv⁷> _ nar owego ; „inaczej nic umiemy sobie wytłumaczyć licznych, pos ich w tekstach takich nawet utworów łacińskich, do ^{0 . występował, kto już zupełnie władał łaciną, te glosy n*^{e u V}

pisząc po P^{olsku n,c} P°P^{c,nia s}"-‘ ^b,<?du i nie robi zlej roboty. Napisa-ot I wydanie po polsku cyklu kazań było aktem samodzielności i zaufania do możliwości języka polskiego. Dokonał tego pionierskiego j/ieła doktor Jan / Szamotuł, zwany Paterkiem. W jego Konwiach o Maryi Pannic czystej (1504 1518; Malinowski 1880) znajdujemy wiele dowodów opanowania warsztatu teologicznego i literackiego.

» “• m «* PKlobnego, po _pol. _;jiU wyrazie (LR    Nic odmawiając nikomu uczuć przychyl

„eh polszczyzme. dodajmy czynnik ambicji twórczej i pewności, że

W takim zdaniu jak „światłość jest niezmiennej czystości bo się nie pokala smrodem i u jego otoczeniu znajdujemy swobodnie przytaczane po polsku cytaty biblijne i traktatowe, zawierające odniesienia do światła, które miało kluczowe miejsce w średniowiecznej estetyce, w teorii eucharystii, w mariologii (Tomoń 1996). Jan Paterek często tłumaczy i parafrazuje traktat Alberta Wielkiego (zm. 1280) De lau-dibus beatissimac I irginis Mariae. nazywając autora „Wielkim Wojciechem'’. Traktat był już wówczas drukowany, ale jego rkps istniał od 1407 r. \s Bihl. Katedralnej w Gnieźnie.

Proza polska. Prozę artystyczną omawiamy zaraz po kazaniach. gdyż kaznodziejstwo, szerzej zaś religijna proza traktatowa, biograficzna i medytacyjna, są jej głównym, choć niejedynym podłożeni. najbliższym sąsiedztwem, niekiedy zas po prostu jej częścią, czego najdojrzalszym wczesnym przykładem było Kazanie praskie (ok. 14 Jo rozdz 19). Dodajmy do przywoływanych poprzednio nowszy przykład z prozy hagiograficznej. Żywota panny Eufraksji (1524,'. Rzecz nic zaleca się jako nawoływań,e do czci. uspraw.ed wianie kultu świątobliwej zakonnicy ale jako wzór pobudzający ku cnotliwemu obcowaniu" W rozdztale Jako panna Eujraksja dudu, de_So _)t lpędziła od onej opętanej men.asty znajdujemy potwierdzenie że obłęd rozumiano jako opętanie: ..Panna Eufraksja szła ^v i _llir/ala ją iz zdrapawszy odzienie zrzuciła je

nawiedzie    _si_edziflła na nim i gnój zbierając jadła" (Bruckner

^S\Jdziejach polskiej prozy zapisał piękne strony tłumacz Jan •K (1488?-1546), rektor szkoły parafialnej i sekretarz rady /. Koszyc-, _sprawnością w trzech różnych stylach prozv: Kleparza. w/

393