Podstawami ustrojowymi funkcjonowania samorządu są:
- Konstytucja Związkowa,
- Ustawodawstwo landów, czyli osiem ordynacji gminnych dla gmin krajowych (z wyjątkiem Wiednia, który ma status miasta, landu i stolicy)
- Prawa miejskie dla miast z własnym statutem (w zasadzie każde miasto liczące ponad 20 tys. mieszkańców może mieć własny statut. Nadanie statutu uwarunkowane jest wyrażeniem zgody rządu federalnego).
Zarówno federacja , landy, powiaty i miasta wyłączone z powiatów , jak i związki gmin i gminy (a nie ich organy) posiadają osobowość prawną (cywilną jak i publicznoprawną) i wybieralne organy. Są to tzw. korporacje (związki) prawa publicznego. Natomiast jednostki ponad powiatowe zamiast powiatu (Bezirshauptmannschaft) są niesamodzielne, niewybieralne i wchodzą w skład krajów związkowych, a na ich czele stoją prezydenci.
Gminy określa się jako trzecią siłę w państwie obok federacji i landów.
Zadania jakie realizuje gmina to zadania własne, samorządowe, sprawy poruczone- zlecone przez państwo. Wśród zadań własnych wyróżnia się obowiązkowe i fakultatywne.
Wszystkie te zadania określają ustawy o ustroju gmin- ordynacje gminne, statuty gminne. Główne organy gmin określa Konstytucja w art. 117:
Rada Gminy-organ kolegialny wybierany przez obywateli jako ciało przedstawicielskie w gminie (bliżej zasady powoływania określają ordynacje wyborczej statuty miejskie)
Zarząd Gminy (Senat Miasta w miastach z własnym statutem) - obowiązuje tu zasada proporcjonalnego udziału przedstawicieli odzwierciedlających układ sił politycznych w Radzie Gminy
Burmislrz-wybieranego przez Radę Gminy lub w wyborach bezpośrednich. Sprawy gminy są załatwiane w Urzędzie Gminy (miejskim, magistracie). Na czele magistratu stoi fachowy urzędnik lub prawnik (Magistratsdirektor).
Gminy składają się z Rady Gminy - jest to organ kolegialny, wybierany przez obywateli jako ciało przedstawicielskie w gminie. Zasady wyboru określają ordynacje wyborcze gmin.