24185

Beniowski był znany współczesnym z jego mocno podkolorowanych pamiętników (1791) pisanych w języku francuskim. Słowacki spolonizował Beniowskiego, czyniąc z niego typowego szlachcica, przemieniającego się pod wpływem udziału w konfederacji barskiej z niefrasobliwego młodzieńca w świadomego patriotę o rycerskich aspiracjach;

*    otwarta, luźna kompozycja;

*    szeroka perspektywie czasowa i przestrzenna;

*    program poetycki i polityczny (odmienny od programu Mickiewiczowskiego); wieszcz - poeta nowator - jako twórca stojący ponad podziałami politycznymi i narodowymi oraz ideowy i artystyczny przywódca ludu;

*    swobodny tok wypowiedzi i koncepcja narratora-kreatora; narrator, który oscyluje między szlacheckim gawędziarzem a wieszczem narodowym podejmuje ciągłą grę ze zmieniającym się słuchaczem (czytelnik, ideolog, krytyk, naród);

*    niezwykle bogata wyobraźnia i wszechstronne mistrzostwo poetyckie. (...)znakomity poeta romantyczny, który tworząc swe niezwykłe dzieło, zdobywa się jednocześnie na ironiczny dystans wobec utworu i wobec samego siebie, dokonuje autodemaskacji, piętrzy przed sobą i efektownie pokonuje najrozmaitsze trudności, aby olśnić czytelnika swym mistrzostwem i nieograniczonymi możliwościami twórczymi. Jako jego wypowiedź „Beniowski” jest jakby potężną improwizacją, w której pragnie wyrazić wszystko, co chce, jak chce i kiedy chce, nieustannie żonglując osobami, tematami, czasem, wartościami, stylami. Tak skonstruowanej wypowiedzi nie da się schematycznie podzielić na zobiektywizowaną warstwę fabularną i subiektywne dygresje, wszystko tu jest bowiem subiektywne, zależne od woli czy kaprysu autora, wszystko jednakowo ważne, i właściwie wszystko może być jednocześnie wątkiem zasadniczym i dygresją.

Najważniejsze tematy podejmowane w partiach dyskursywnych:

*wypowiedzi autotematyczne; podmiot mówiący manifestuje nieograniczone prawa autorskie do ciągłych przekształceń oraz podejmowania wszelkich tematów;

*wypowiedzi o charakterze osobistym; w ten sposób została zaprezentowana skomplikowana sylwetka polskiego romantyka skazanego na życie na emigracji oraz romantyczne sposoby przeżywania świata i wyrażania uczuć;

*    wypowiedzi polemiczne; Słowacki rozprawia się z ówczesnymi krytykami, którzy nie umieli docenić jego twórczości, wytyka im niekompetencje i złośliwość; tutaj również pojawia się polemika z Mickiewiczem dotycząca nowego modelu narodowego poety, narrator Beniowskiego tak zwraca się do pana Adama pod koniec pieśni V: "(...)- Bądź. zdrów, wieszczu!/ Tobą się kończy ta pieśń, dawny Boże./ Obmyłem twój laur, w słów ognistych deszczu,/1 pokazałem, że na twojej korze/ Pęknięcie serca znać — a w liści dreszczu/ Widać, że ci coś próchno duszy porze./ Bądź zdrów! - a tak się żegnają nie wrogi,/ Lecz dwa na słońcach swych przeciwnych - Bogi."