24580

Pod względem budowy, bezogonowe (Anura) są jedną z najbardziej wyspecjalizowanych grup Tetrapoda, stąd nie są dobrym modelem budowy pierwotnych czworonogów. Jednak ich szkielet jest bardziej skostniały niż u ogoniastych i dlatego łatwiejszy do stosowania w dydaktyce.

POKRYCIE CIAŁA

Skóra nowopłazów pełni kilka funkcji: stanowi pokrycie ciała, wydziela śluz chroniący organizm przed wysychaniem, wydziela toksyny do obrony przed wrogami, absorbuje wodę z otoczenia i ma istotny udziałw oddychaniu. Tak zróżnicowane funkcje wymagają specyficznej budowy anatomicznej jak również wpływają na preferencje środowiskowe płazów.

Skóra płazów, naga i denka, zbudowana jest z naskórka (nabłonek wielowarstwowy) oraz skóry właściwej. W skórze właściwej występują liczne pęcherzykowate gruczoły wielokomórkowe (śluzowe i jadowe). Gruczoły śluzowe są jednowarstwowe i mniejsze, za to występują wszędzie w skórze w dużych ilościach. Należą do gruczołów merokrynowych, w których wydzielina wydalana jest drogą dyfuzji z komórek do światła gruczołu. Śluz to jednorodna wydzielina o charakterze zasadowym. Gruczoły jadowe są typu holokrynowego, tzn. cała zawartość komórek gruczołowych przekształca się w wydzielinę, która ma odczyn kwaśny i drobnoziarnistą strukturę. Gruczoły jadowe są wielowarstwowe, nierównomiernie rozmieszczone na skórze, mogą osiągać znaczne rozmiary (np. pagórkowate zgrubienia w skórze ropuch), a u niektórych gatunków tworzą na głowie skupiska nazywane parotydami. Znajdujące się w powierzchniowych warstwach skóry właśawej komórki pigmentowe nadają zwierzęciu barwę. Ubawienie może pełnić funkcję ochronną (np. ubarwienie żaby trawnej lub wodnej) bądź też ostrzegawczą (np. brzuszna strona ciała kumaka). Niektóre płazy posiadają zdolność zmiany ubarwienia. W skórze płazów pełniącej również funkcje oddechowe znajdują się liczne naczynia krwionośne.

SZKIELET

Czaszka (ryc. 1)

Czaszka płazów jest platybazalna (szerokopodstawna): puszka mózgowa sięga pomiędzy szeroko rozstawione oczodoły. U nowopłazów liczba kości czaszki jest stosunkowo niewielka (m. in. brak homologów kk. wieczkowych).

Duże fragmenty mózgoczaszki pierwotnej, w tym jej okolica węchowa, pozostają chrzestne. Chrząstka zastępowana jest tylko przez k. klinowo-sitową (sphenethmoideum), kk. przeduszne (I. poj. prooticum) i kk. potyliczne boczne (I. poj. occipitale laterale), każda z kłykciem potylicznym (condylus occipitalis). Dwa kłykcie potyliczne ograniczają ruchy