podatki niż świadczenia uboższej części społeczeństwa, większe świadczenia od wniesionych podatków osób lepiej sytuowanych (współcześnie: system regresywny)
- system neutralny - korzystanie ze świadczeń w stopniu w jakim ponosi się ciężary podatkowe (współcześnie: system proporcjonalny)
- system redystrybucyjny - większe świadczenia niż podatki uboższej części społeczeństwa, dopłaty w postaci podatków osób lepiej sytuowanych (współcześnie: system progresywny)
Przedstawicielem okresu powstawania kapitalizmu był Stanisław Kuznets. W swoim fundamentalnym dziele na temat wzrostu gospodarczego narodów zwraca uwagę na trudności roli jaką państwo odegrało w powstawaniu nowoczesnego wzrostu gospodarczego. Kuznets stwierdza że nowoczesny wzrost gospodarczy wymaga udoskonalonej infrastruktury w zakresie której trudności osiągnięcia przychodów mogą zniechęcać do podejmowania inwestycji prywatnych. Państwo reprezentując społeczność musi samo budować transport, łączność energetykę i przyjąć odpowiedzialność w zakresie oświaty, albo co najmniej wspomagać prywatną przedsiębiorczość w tych dziedzinach.
Wielki kryzys lat 1929-1933 obalił przekonanie o samoczynnym kształtowaniu mechanizmu rynkowego. Założono konieczność ingerencji państwa w mechanizm rynkowy. Państwo nie może stać z boku wobec standardu życia społeczeństwa, bezpieczeństwa zewnętrznego, wewnętrznego, socjalnego i gospodarczego. l,M,Kevnes stworzył teoretyczne podstawy interwencjonizmu państwowego poprzez interwencję w gospodarkę instrumentami dochodowymi (podatki, pożyczki) jak i wydatkowymi. Celem stosowania narzędzi interwencji państwa są:
- pobudzenie efektywnego popytu w gospodarce (warunkuje wzrost produkcji, inwestycji i spadek bezrobocia)
- łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego (zasiłki dla bezrobotnych, odpowiednie skale podatkowe - jako automatyczne stabilizatory, opieka socjalna)
Dominowała przez cały XIX w. do I wojny światowej aż do wielkiego kryzysu lat 1929 - 1933. Teoria ta zaleca aby budżet państwa był jak najmniejszy. Podwaliny tej teorii stworzył J.B. Say, który uważał że podatek jest ciężarem nie tylko z prywatnego ale i ekonomicznego punktu widzenia. Założenia teońi:
- budżet powinien być bezwzględnie i stale zrównoważony
- wyrównanie poziomu oszczędności i inwestycji
- budżet powinien być tworzony tylko w wysokości która pozwala na sfinansowanie podstawowych zadań publicznych państwa (zachowanie łady wewnętrznego i obronności narodowej)
- przed ciężarami z tytułu podatków należy chronić bogate warstwy społeczeństwa
- ciężary podatkowe powinny być ponoszone przez biedne warstwy społeczne
Jest to bardzo skrajna teoria, wręcz nie realistyczna wobec ilości operacji dochodowo wydatkowych rządu. W 1920 roku w Brukseli zajęto stanowisko wobec ortodoksyjnej teorii finansów że państwa które wchodzą na drogę deficytu budżetowego doprowadzą kraj do ruiny.
Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. Budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania. Problemy ze zrównoważeniem budżetu na skutek: inflacji, wypychanie zasobów poza sektor gospodarki prywatnej, wzrost stopy % na rynku finansowym przez potrzebę obsługi deficytu budżetowego, długu publicznego, stały wzrost długu publicznego