ScannedImage 96

100 Rozdział III. Totemiczna struktura społeczna

większość mieszkańców danego terenu należy do tego samego klanu totemicznego. Jest to tzw. system Aranda ze względu na obecność takiego układu w tym właśnie plemieniu. Według Elkina regułą w systemie Aranda jest jednak patrylinearne przekazywanie totemu, ze względu na patryloka-lizm. Generalnie, przy matiylineamym przekazywaniu totemu nacisk kładziony jest na tożsamość „ciała i krwi”, w przypadku dziedziczenia patrylineame-go totem wiąże się ze „snem” czy też „marzeniem”²¹.

W społeczeństwach australijskich spotykamy ponadto inne grupy wtórne, także niekiedy opatrzone etykietami totemicznymi, w których dziedziczenie klasy następuje w sposób bardziej skomplikowany. Są to klasy matrymonialne, mylone przez długi czas z klanami totemicznymi. Rządzące przekazywaniem nazwy/totemu zasady można scharakteryzować następująco:

-    w obrębie każdej połowy generacja należy do innej klasy niż generacja bezpośrednio ją poprzedzająca. W najprostszym systemie wnukowie są tej klasy, co dziadkowie;

-    członkowie tej samej strony mogą zawierać małżeństwa tylko w jednej z klas należących do innych fratrii;

-    w klasach pochodzenie i totemy liczone są matrylineamie, tzn. zależnie od klasy m atki, a nie ojca.

Klasy matrymonialne obowiązuje zakaz spożywania pewnych zwierząt. Być może jest to echo poprzednich systemów totemizmu klanowego, system sekcji czy klas jest bowiem, zdaniem badaczy, znacznie trwalszy od systemu klanowego prawdopodobnie z tej przyczyny, iż jest od niego młodszy. Klasy matrymonialne istnieją u Australijczyków nawet po rozpadzie spoistości plemienno-klanowej. Nie istnieje w ich obrębie specjalne poczucie wspólnoty, choć członkowie organizują rodzaj klubu wzajemnej pomocy²² w wypadku znalezienia się na obcym terenie. Według Coona klasy matrymonialne rozwinęły się w Australii stosunkowo niedawno, może nawet pod wpływem presji białego człowieka, a głównym motorem ich wprowadzania jest atrakcyjność nieoczekiwanych skojarzeń z osobami żyjącymi gdzieś daleko. Obecnie system sekcji występuje w całej Zachodniej Australii, u Aranda (południowych), w większości Qu-eenslandu, północno-zachodniej i środkowej Nowej Południowej Walii. Klasy matrymonialne czyli sekcje i podsekcje cechują bardzo skomplikowane podziały. Splatają się tu w najprostszym wypadku dwie zmienne tworząc cztery sekcje (tzw. system Eyre). Każdy w plemieniu należy do jednej z czterech kategorii, które wynikają z urodzenia i generacji. Do sekcji najczęściej należą kuzyni przeciwlegli (czyli dzieci lub bracia cioteczni o przeciwnych płciach, dzieci brata matki lub siostry ojca).

²¹    B. Malinowskiw Wierzeniach pierwotnych i formach ustroju społecznego (Dzieła, t. 1, Warszawa 1984, s. 232-235) opierając się na dostępnych mu materiałach z początku wieku zwraca uwagę na związaną z totemizmem terminologię pokrewieństwa. Jego zdaniem totem nazywany jest określeniem „starszy brat”, „brat”, „ojciec”, „wspólne ciało”.

²²    Por. C. S. C o o n, The Hunting Peoples, Boston-Toronto 1971, s. 237-8.