26406

2

Wybuch II wojny światowej spowodował kolejne zmiany. Związek Radziecki włączył do swojego terytorium kraje bałtyckie, niektóre obszary Finlandii, wschodnie obszary Polski międzywojennej, część Rumunii - Mołdawię oraz część Czechosłowacji - Ruś Zakarpacką. Związek Radziecki w rezultacie konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie wymógł na Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych ustanowienie własnej strefy wpływów na obszarze Europy Środkowej. Czyli objęło to Polskę, Czechosłowację, Węgry, Rumunię, Bułgarię oraz radziecką strefę okupacyjną Niemiec. Było to tzw. „imperium zewnętrzne” Rosji. Imperium to było silnie zróżnicowane pod wieloma względami, część tych krajów była bardzo zniszczona po II wojnie światowej. ZSRR chciało w tych krajach wprowadzić własny model postępowania, model „diamatu”. Miało to polegać na nacjonalizacji przemysłu, banków, komunikacji, kolektywizacji rolnictwa, gospodarce centralnie dyrygowanej.

Związek Radziecki narzucił krajom Europy Środkowej wspólny model rozwoju. Kraje te zostały zmuszone do rozbudowania własnego kompleksu przemysłowego. Chodziło głównie o rozwój przemysłu ciężkiego (zbrojeniowego, energetycznego, górnictwo). Sama kolektywizacja rolnictwa, która nie powiodła się w Polsce, miała podporządkować ludność wiejską, ale także drenaż środków i siły roboczej.

Organizacja przestrzenna Europy Środkowej oddalała się coraz bardziej od organizacji Europy Zachodniej.

Wyróżnia się 2 okresy uzależniania się Europy Środkowej od ZSRR;

1.    1944/1945 od 1953-1956 czyli do śmierci Stalina w 1953 r. i do XX Zjazdu partii w ZSRR - było tzw okres sowieckiego fundamentalizmu komunistycznego. Celem było wprowadzenie Radzieckiego modelu państwa.

2.    Trwał do 1989 r. - odstąpienie od części represji, próby racjonalizacji systemu gospodarczego (bez sukcesów).

W Polsce i na Węgrzech pojawiły się próby wprowadzenia reform. Na Węgrzech po 1956 r. przyspieszono i zakończono proces kolektywizacji rolnictwa. W Polsce w 1956 r. nastąpiła spontaniczna reprywatyzacja skolektywizowanej części rolnictwa. W 1980 r. powstaje w Polsce ruch społeczny Solidarność. Fakt ten całkowicie skompromitował władze komunistyczne.

Rozpad radzieckiego „imperium zewnętrznego” był możliwy głównie dzięki powstaniu w Polsce w 1980 oraz dzięki kryzysowi w strukturach Związku Radzieckiego, zwłaszcza po dojściu do władzy M. Gorbaczowa. Katastrofalny stan gospodarki ZSRR i chaos uświadomiły społeczeństwom i władzy krajów Europy Środkowej, że system komunistyczny nie ma szans na przetrwanie. Efektem były nieuniknione zmiany strukturalne.

Zmiany te zostały zapoczątkowane w Polsce w 1989 r., kiedy to uznano przez komunistów zdelegalizowaną organizację Solidarność za formalnego partnera do rozmów na temat przekształceń ustrojowych i systemowych w kraju. Przeprowadzono wolne wybory, w których komuniści ponieśli klęskę.

Kolejnym krokiem był upadek Niemieckiej Republiki Demokratycznej, jej wchłonięcie przez Republikę Federalną Niemiec w 1990 r. Na przełomie 1989/1990 wszystkie kraje Europy Środkowej uzyskały niezależność.

Rozpad imperium zewnętrznego ZSRR spowodował powstanie nowej sutyacji geopolitycznej na obszarze Europy Środkowej. Lata 1989/1990 są końcem porządku narzuconego w rezultacie konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie.