26519

nie naruszały porządku publicznego czy dobrych obyczajów.

*    Kodeksy stały na straży ważności umów -» wyjątkowe okoliczności do stwierdzenia nieważności (zgodnie z zasadą „volenti non fit iniuria") -* zniesienie zakazu lichwy, ograniczenie możliwości odstąpienia od umowy z powodu pokrzywdzenia (gł. przedawnienie)

-    Zmiany (ograniczenia):

*    najpierw orzecznictwo: badanie od strony kodeksowych przesłanek ważności i społecznego oddziaływania -» wykorzystywanie klauzul generalnych, wbrew panującej zasadzie vigilantibus iura scripta sunt.

*    zmiany ustawodawcze: zakazy lichwy, w BGB przepis o uznaniu za nieważnej czynności prawnej, gdy strona wykorzystuje złą sytuacją, lekkomyślność czy niedoświadczenie drugiej strony -» po 1-wszej wojnie światowej powstają przepisy chroniące dłużników, lokatorów, ustawodawstwo waloryzacyjne.

-    Umowy o pracę:

*    początkowo wg zasady swobody umów. ujmowane jako locatio-conductio operarum, jako najem usług (praca jako towar), z pominięciem jakichkolwiek społecznych aspektów pracy ludzkiej

—    Landrecht - charakter feudalny umów o pracę, a przepisy o czeladzi wraz z prawem rodzinnym.

—    ABGB - tylko wspominał o tej instytucji, jako o kontrakcie najmu pracy czy najmu dzieła z utrzymaniem feudalnych przepisów o pracownikach i pracodawcach z kodeksu zachodniogalicyjskiego.

—    Kodeks Napoleona - też pominięty społ. aspekt, umieszczone wraz z umową najmu, jako najem usług, z zastrzeżeniem uniemożliwiającym wprowadzenie nieograniczonej w czasie zależności osobistej, ale wiara w sporze dawana była pracodawcy.

-    Zmiany: gdy praca najemna stała się podstawą całej organizacji ekon.-społ. państwa konieczność nowych rozwiązań niezależnych od fluktuacji rynku -» wprowadzenie publicznoprawnej ochrony pracowników, wyłamuje sie spod prawa cywilnego -» powstaje ustawodawstwo przemysłowe, a z czasem prawo pracy.

-    Nowe ustawodawstwo pracy - oparte na ograniczeniach swobody umów => nowe kategorie umów (. kierowanych, taryfowych, adhezyjnych), których skutki były z góry uregulowane i niezależne od woli kontrahentów, a także rozciągały się na osoby trzecie, nie będące stronami kontraktu.

II - .Podstawy odpowiedziałności cywi Inej,

-    Wina - podstawa odpowiedzialności: domniemanie niewinności.

*    brak winy w przypadku nieletnich i chorych umysłowo (czasem wyjątki - choć brak winy, to zadośćuczynienie ze względów słuszności, gdy przemawiał za tym stan majątkowy - Zwód Praw)

*    czasem różna odpowiedzialność w zależności od stopnia winy (np. ABGB za dolus i culpa lata pełna, ale za zwykłe niedbalstwo tylko naprawienie szkody rzeczywistej)

-    Odpowiedzialność za czyny innych osób - tylko jeśli jest wina osoby odpowiedzialnej

-    bądź brak dozoru, bądź nieodpowiedni dobór osoby.

*    tylko w stosunku do tych, którzy byli zobowiązani ustawowo lub umownie - KN: zaostrzona odpowiedzialność w przypadku ojca, pana i zleceniodawcy, nauczyciela i rzemieślnika za osoby pod ich nadzorem - domniemanie winy.

-    Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy - początkowo jako wina z braku dozoru, zaostrzona poprzez przerzucenie ciężaru dowodu na osobę odpowiedzialną. Wyjątkowo

-    odpowiedzialność obiektywna (za skutek), np. właściciela budynku za szkody z powodu wady w budowie.