29698

pojmuje, dlaczego człowiek miałby rezygnować z banalnego szczęścia na rzecz doznali, których nie rozumie. Ale jako artysta... nie mógł zdradzić piękna i metafizyki którym przypisywał wartość bezwzględną.

Religia i filozofia powoli wygasają. trwa tylko sztuka, ale jako że stoi po stronie „wielkich panów życia i śmierci", musi zostać potępiona i wchłonięta przez zmechanizowaną społeczność przyszłości Jednak u kresu swego rozwoju może rozbłysnąć ostatni raz wielkim blaskiem - na polu teatru, gdyż nie tknęło go jeszcze przedśmiertne ożywienie, jakie przechodzi przez muzykę i sztukę. Twórca teatralny powinien zdecydować się na Czystą Formę, największym zagrożeniem dla niej jest tradycja realistyczna czy naniralistyczna. która podporządkowuje działania logice życiowego prawdopodobieństwa.. Należy też odrzucić symbolizm, strach przed niewiadomym (obecny w teatrze romantycznym), społeczne pouczanie.

Postępowanie bohaterów Witkacego jest pozornie tylko przypadkowe, stanowi rozpaczliwą pogoń za momentami metafizycznego szczęścia, za dreszczem dziwności istnienia. Uczucie metafizyczne stanowi wyróżnik człowieczeństwa. Działania postaci nie mają sensu „z punktu widzenia życia”, ale raczej „z punktu widzenia Tajemnicy". Chcą nasycić głód Tajemnicy, ale w życiu nigdy im się to nie uda. To nienasycenie przypomina tęsknotę mistyczną albo głód narkotyczny. No o to chodzi, aby uciec ze świata, lecz o to, aby przeżyć rzeczywistość jak najintensywniej - do paroksyzmu i obłędu włącznie.

Wszystkie sztuki Witkacego mają ton szyderczy, groteskowy, parodystyczny. Postępowanie bohaterów ujmuje karykaturalnie, ośmiesza go. Postacie bowiem, grając własne życie w małych gromadkach, nigdy nie mogą wyzbyć się świadomości gry. gdyż nie potrafią uwierzyć w miłość, religię. wiedzę (a te wartości umożliwiały dawnym władcom, kochankom itp. zaznawanie Tajemnicy). Świadomość, że udają uczucia, pozbawia ich zdolności wniknięcia w autentyczną dziwność istnienia. Co więcej - metafizyczna gra często zmienia się we wstrętna zabawę (Szewcy).

Tematy pojawiające się w sztukach Witkacego, wtajemniczenie, inicjacja naiwnego adepta (Nowe Wyzwolenie), upadek tytana - temat ten uwidacznia sprzeczność, na jaką skazani są cl którzy w rzeczywistym życiu szukają metafizycznego absolutu (Mątwa), los artysty w społecznym kataklizmie, proroctwo końca cywilizacji (Matka, Szewcy).

[Nie będę Wam opisywał wszystkich dramatów, dodaję dokładne streszczenie tylko dwóch: Mątwy i Szewców. O reszcie napiszę tyle. co we wstępie (a to i tak jest dużo i przystępnie, i na dodatek jeszcze z interpretacją). Zresztą mnie już krew zalewa podczas robienia notatek nawet ze wstępu, iniuuli...]

Janidka, córka Fizdejki

Aluzje do powieści Benartowicza Pojata, córka Lezdejki, albo Litwini w XIV wieku Witkacy odwraca sytuację historyczną: Krzyżacy chcieli niegdyś ujarzmić Litwę, tymczasem u Witkacego wielki mistrz chce wspomóc litewskiego kniazia Fizdejkę i koronować go na króla. Fizdejko zaś - wy dać Janulkę za wielkiego mistrza. Ten. namówiony przez czarnoksiężnika der Zipfela. wygnaje jednak Fizdejkę do lasu. Nie zdumiewa to Fizdejków, wyczuwają oni niezwykłość zdarzeń, reagują odwrotnie, niż można by się spodziewać, bazując na życiowym prawdopodobieństwie. Fizdejko, przywołany z wygnania, zostaje jednak królem, ale traci zainteresowanie dla wszystkich spraw państwowych (bawi się wydarzeniami). Wszyscy zresztą jakby grają role i sytuacje, w które niezupełnie wierzą, odgrywają parodię tragedii historycznej. Fizdejko powierza w końcu państwo Kranzowi, „kupcowi w wielkim stylu”. W ostatnim akcie okazuje się nadleśnym w dobrach wielkiego mistrza. Kniaź nie pragnął więc władzy, ale „dziwności istnienia", chciał patrzeć na swe życie jak na dzieło sztuki.

Mistrz kocha Janulkę i dlatego ją zdradza z księżną; Janulka kocha mistrza, a więc go nie chce. Lepiej cierpieć intensywnie niż cieszyć się banalnie. Szczęście miłosne nie może być celem życia ludzi, którzy pragną wytworzyć w sobie „sztuczne uczucia” i „dmgą jaźń".

Wszystko jest grą mającą prowadzić do zaznania uczucia metafizycznego w życiu. Jest to jednak skazane na mepowodzenie.

Nowe Wyzwolenie

Należy do najbardziej zagadkowych sztuk Witkacego, może parodia Wyspiaiiskiego i Szekspira (wspólne są tylko tytuł i król. fabuła me ma nic wspólnego ani z Wyzwoleniem, ani z Ryszardem III).

Przedstawiona lekcja życia, której Tatiana udziela młodej córce czy pupilce Zabawnisi. Chce pokazać dziewczynie współczesnego „prawdziwego mężczyznę", Florestana Wężymorda. Aby go poniżyć i unaocznić Zabawnisi. jak poskramia się mężczyzn, inscenizuje spór między Fłorestanem a Ryszardem III. Całą sytuację określa jako komedię przez siebie zaaranżowaną. Niespodziewana wizyta matki Wężymorda sprawia, że intryga zaczyna się wymykać z rąk Tatiany. Okazuje się, że matka Florestana była kiedyś kochanką monarchy i że szekspirowski bohater podejrzewał, że spłodził Florestana. W końcu na scenę wpada tajemniczy Ktoś z sześcioma Drabami, wypędza Ryszarda i tomu uje Florestana. .. Ogólny galimatias. Król mówi: „Czyż wy nie widzicie? [...] To tylko udawanie". Tatiana przestaje panować nad wydarzeniami, ale to nieważne, gnint, że się tak splątały, iż pokonały nudę i pustkę, dostarczając Tatiame wrażenia intensywności istniema.

2