2987

Układy monachijskie. Zabór Czechosłowacji

Po Austrii kolejnym celem Hitlera stała się Czechosłowacja. Prowokując konflikt z tym krajem, zamierzał on znów posłużyć się „dyplomacją szantażu”, tak wobec Europy jak i rządu czechosłowackiego.

Przedmiotem konfliktu miały stać się Sudety, jeden z najbardziej uprzemysłowionych regionów Czechosłowacji, położony na pograniczu z Niemcami i zamieszkały w znacznej części przez niemiecką mniejszość narodową. Niepokoje zainicjował działająca w Sudetach nacjonalistyczna Partia Sudecko - Niemiecka, pod przywództwem Konrada Henleina, organizując pod hasłem oderwania Sudetów od Czechosłowacji, zakrojone na szeroką skalę akcje dywersyjne i sabotażowe. Zastosowane przez władze czechosłowackie środki zapobiegawcze wywołały ostre ataki prasy niemieckiej, potępiające rzekome znęcanie się nad ludnością niemiecką w Sudetach. Rząd w Pradze atakowano też za tolerowanie działalności komunistycznej, która uległa wyraźnemu nasileniu w tym kraju po zawarciu w 1935 r. układu

0    pomocy wzajemnej między ZSRR a Czechosłowacją. Przemówienia Hidera i ministra propagandy Goebelsa na kongresie NSDAP zawierały niedwuznaczne zapowiedzi nie tylko „wyzwolenia uciskanych Niemców”, ale także likwidacji państwa czechosłowackiego jako „ośrodka komunistycznej dywersji „na Europę. Dla rozbijania od wewnątrz Czechosłowacji posłużono się nacjonalistami słowackimi, których przywódcy, Hlinka i Tiso dążyli do utworzenia odrębnego państwa słowackiego.

Wspomniana wyżej kampania propagandowa oraz stawiana coraz bardziej niedwuznacznie groźba rozstrzygnięcia konfliktu siłą, wyraźnie przestraszyły Europę. Dyplomacja francuska i angielska zaczęły wywierać presję na rząd czechosłowacki i prezydenta Benesa, skłaniając ich do dobrowolnych ustępstw. Gdy naciski te nie przyniosły widocznych rezultatów, Francja

1    Anglia zdecydowały się na krok bez precedensu. Same mianowicie udzieliły Hitlerowi międzynarodowych gwarancji dla usankcjonowania jego bezprawnych żądań. Dnia 29 IX 1938 r. w Monachium odbyła się konferencja z udziałem szefów rządów Niemiec, Włoch, Francji i Anglii. W następstwie tej konferencji Hitler, Mussolini, Chamberlain i Daladier podpisali układ upoważniający III Rzeszę do aneksji tzw. Obszaru Sudetów. Rząd czechosłowacki nie został nawet zaproszony do udziału w obradach.

Dnia 1 X 1938 r. wojska niemieckie przekroczyły granicę czeską i zajęły Sudety. Kilka dni później prezydent Edward Benes podał się do dymisji i wyemigrował z kraju. Jego następcą został konserwatywny polityk Emil Hacha. Nowy rząd prowadził uległą wobec Berlina politykę, licząc na zachowanie niepodległości okrojonego kraju. Dnia 18 II 1939 r. Rzesza wyraziła gotowość udzielenia gwarancji uszanowania niepodległości Czechosłowacji jednak pod warunkiem ogłoszenia przez nią całkowitej neutralności, akcesu do paktu antykominternowskiego, wystąpienia z Ligi Narodów, zrezygnowania z samodzielnej polityki zagranicznej, redukcji armii i udzielenia Rzeszy różnego rodzaju przywilejów gospodarczych. Ustępstwa te nie zapobiegły jednak likwidacji państwa Czechosłowackiego. Już w końcu lutego, za namową Niemiec, ukonstytuował się w Słowacji samozwańczy prohitlerowski rząd pod kierownictwem księdza Tiso. Gdy rząd w Pradze uznał go za nielegalny, Tiso zwrócił się do rządu niemieckiego z prośbą o pomoc. Równocześnie nacjonaliści ukraińscy ogłosili utworzenie odrębnego państwa, z należącej do Czechosłowacji Ukrainy Zakarpackiej. Występując jako obrońca rzekomo uciskanych narodów: słowackiego i ukraińskiego, Hitler wystosował ultimatum do Pragi, wzywając do siebie prezydenta Hachę i ministra spraw zagranicznych Chwalkowskiego. W Berlinie wręczono im do podpisania gotowy dokument stwierdzający, że Czechy i Morawy zostają włączone w skład Rzeszy Niemieckiej. Na protesty Hachy Hitler odpowiedział groźbą natychmiastowego zbombardowania Pragi.

Szantaż się powiódł i wspomniany dokument został podpisany przez czeskich polityków.