3079

2

•    Parlament w Anglii,

•    Stany Generalne i Stany Prowincjonalne we Francji,

•    Reiclistag i Landtagi w Niemczech,

•    Sejm Walny i sejmiki ziemskie w Polsce,

•    Sobór Ziemski w Rosji,

•    Kortezy w Hiszpanii,

•    Rigsdag w Szwecji,

•    Landstingi w Danii i w Norwegii.

Poszczególne zgromadzenia stanowe posiadały swoje specyficzne cechy, wynikające z różnych układów sił społecznych, pozycji monarchii czy genezy samych zgromadzeń. Ich skład był różny: od pełnej reprezentacji przedstawicieli wszystkich stanów, do zgromadzeń o silnie zawężonej podstawie społecznej. Jednakże większość zgromadzeń stanowych posiadała pewne wspólne cechy. Zasadą byk), że poszczególne stany tworzyły odrębne izby. Posłowie byli reprezentantami tylko swojego stanu i swoich wyborców, których pełnomocnictwo określone było zazwyczaj w postaci specjalnych instrukcji wyborczych, wiążących postów. Sformalizowany i zinstytucjonalizowany współudział stanów w rządzeniu państwem pociągał za sobą z reguły ograniczenie władzy monarszej.

Do podstawowych uprawnień zgromadzeń należało wyrażanie zgody na nakładanie podatków, a niekiedy kontrola nad ich uzyskiwaniem i wydatkowaniem. Często wyrażały one aprobatę, czy nawet wręcz decydowały o najważniejszych sprawach polityki państwa, np. w wyborze monarchy, sprawach wojny i pokoju. Niektóre z nich współuczestniczyły w tworzeniu ustawodawstwa państwowego. Określając stosunek uprawnień stattów do władzy królewskiej, należy stwierdzić, że zależał on od wielu czynników i różnie kształtowa! się w poszczególnych państwach, zależnie od układu sił społecznych. Jedynie w systemie angielskim wytworzyła się pewnego rodzaju równowaga między królem i parlamentem.

geneza reprezentacji stanowych w Anglii, Francji. Niemczech. Polsce! w Rosji,

Parlament angielski powstał z Rady Królewskiej, do której, obok bezpośrednich wasali królewskich zaczęli wchodzić w I połowie XIII w. przedstawiciele rycerstwa wybierani przez hrabstwa. W wyniku klęski zadanej Henrykowi III przez Szymona de Monfort pod Lewes (1264) w Radzie Królewskiej, zwołanej przez niego w 1265 r., zasiedli również po raz pierwszy przedstawiciele szeregu miast. W tym czasie też ustaliła się nazwa "Parlament", oznaczająca wspólne zjazdy rozszerzonej Rady, do której obok świeckich i duchownych feudatów wchodziło po 2 lub 4 rycerzy z poszczególnych hrabstw oraz przedstawiciele miast.

Stany Generalne we Francji wykształciły się podobnie jak Parlament angielski z rozszerzonej Rady Królewskiej. Pierwsze zebranie tego zgromadzenia stanowego, w którym, obok reprezentantów szlachty i duchowieństwa, znaleźli się również przedstawiciele miast, nastąpiło w 1302 r. z woli króla Filipa IV Pięknego (1285 -1314). Monarcha ten spodziewał się uzyskać w ten sposób poparcie stanów w swoim sporze z papieżem Bonifacym VIII. Także o kolejnym zwołaniu stanów w 1308 r. zadecydowały względy polityczne, jako że wówczas królowi chodziło o uzyskanie poparcia ze strony stanów w związku z likwidacją Zakonu Templariuszy. Dopiero w