17

Ob J

Parlament dzielił się na d w i e i z b y, a nie - jak na kontynencie - na pos ■ zcgólne stany obradujące odrębnie. W Izbie Gmin zasiadały wspólnie dw stany, szlachta i mieszczanie. Prawa wyborcze czynne opierały się na cer. tsie majątkowym, a nie na przynależności stanowej. Taka właśnie zasada mc ;'a być później stosowana bez istotnych zmian w ustroju konstytucyjnym, kt>-> 7 nie uznawał różnic stanowych. Państwo konstytucyjne odrzucić musiało na‘ •' niast kontynentalną formę zgromadzeń stanowych, opartą na strukturze feu i tlnej i na odrębnie obradujących stanach.

. System dwuizbowy angielski zakładał podejmowanie przez Parlament uci- /ał w drodze k o 1 ej n ego rozpatrywania spraw przez obie izby. Tymczasem w innych zgromadzeniach stanowych każdy stan obrado-v ui i podejmował uchwały oddzielnie i niejako równolegle, niezależnie od ob J innych stanów. System angielski znalazł później zastosowanie w dwuiz-ł c 'ch organach ustawodawczych.

I. Król miał w Anglii stanowisko równorzędne z obu iz-b: ni. Tymczasem na kontynencie zwykle brak było równowagi między ni archią a zgromadzeniem stanowym i bądź to monarcha podlegał przewa-d. zgromadzenia, bądź to zgromadzenie stanowe było ściśle podporząd-•. me monarsze.

4. Instytuiya angielska inweachment (oi^zstanowiła fo.męrkontYoli Parlamentu nad organami władzy królewskiej. Stoi t>n<i u podstaw pYawnej, a także i parlamentarnej odpowiedzialności ministrów w uaristwie konstytucyjnym.

Ć. Średniowieczny Parlament wykształcił podstawy instytucji n i e fy k a 1 -noŚci poselskiej i reprezentacji narodowej posłów, które to zasady utriezeć będą do podstawowych filarów nowożytnego parlamentaryzmu.

177. Zarząd lokalny. Pod względem terytorialnym Anglia od podboju dzte.iła się na hrabstwa (sliire). Podział ten, nawiązujący do tradycji .anglosaskiej, ^utrzymał się w głównym zrębie po dzień dzisiejszy. Hrabstwa był;' nadawape nominalnie jako lenno wybitnym wasalom. Nosili oni tytuł b bić. w (easJ) i przenosili go dziedzicznie na swoich potomków. Tytuł 1 iego nie dawał jednak większej władzy, bowiem faktycznie naczelnikiem stwa był nominowany przez króla urzędnik, wicehrabia, zwany i y fem. W ten sposób królowie angielscy, oddzielając godność hrabiows-*.l >d urzędu szeryfa, zapobiegali znanej na kontynencie feudalizacji hrabstw \ p •.eksztalcaniu się ich w terytoria lenne. Instytucję szeryfów porównać można z ystępującymi później we Francji baliwami (116). Szeryf był nominowany ps , z króla i pobierał uposażenie pieniężne w formie części dochodów ściąg-m_v /ch przezeń z hrabstwa. Tendencje feudałów, by urząd szeryfa przekształcić w . rząd dziedziczny, nie dały rezultatu. Już w XII w. król powoływał na yfów źwykłych rycerzy. Zasada nominacji królewskiej utrzymała się i późne: jednak od XV w. na szeryfa można było powołać jedynie osobę osiadłą w o rnym hrabstwie. Szeryfowie skupiali początkowo w swym ręku bardzo silną v ; Izę: skarbową, wojskową, sądową i administracyjno-policyjną.

o

W hrabstwach początkowo pewną rolę odgrywały zgromadzenia ludności tych okręgów. Okręgi te dzieliły się na setnie, w których też odbywały się zgromadzenia. Zgromadzenia hrabstw i setni, w nawiązaniu do miejscowej tradycji anglosaskiej, posiadały przede wszystkim władzę sądową, którą z czasem utraciły.

Władza szeryfa ulegała w ciągu wieków stopniowemu ograniczeniu. W szczególności w XIII w. szeryf stracił swą władzę sądową i wiele uprawnień administracyjnych na rzecz nowych lokalnych organów o charakterze samorządowym.

178. Początki samorządu lokalnego. Anglia była krajem, w którym administracja lokalna oparła się szeroko na samorządzie lokalnym. Początki tego systemu wywodziły się jeszcze z czasów wczesnego feudalizmu. Istota samorządu lokalnego polegała na tym, że na danym terenie zadania publiczne wykonywane są nie przez nominowanych urzędników państwowych, lecz przez organy reprezentujące ludność danego terenu i przez nią wybrane, lub też przez organy, które wprawdzie są formalnie nominowane przez władzę państwową, ale pod tym zasadniczym warunkiem, by osoby nominowane pochodziły z danego terenu, by były w nim osiadłe i w ten sposób z nim związane.

Jedną z rozpowszechnionych form samorządu lokalnego był samorząd miejski, wprowadzony, w mniejszym lub większym zakresie, do miast, zarówno w Anglii, jak i na kontynencie. Miał on charakter stanowy, gdyż o obsadzie organów miejskich decydował stan mieszczański. W monarchiach stanowych, obok samorządu miejskiego, kształtowały się różne inne formy samorządu lokalnego, lecz i ten samorząd przybierał zwykle charakter samorządu stanowego, tzn. wyrażał się w opanowaniu zarządu danej prowincji czy okręgu przez miejscową klasę feudalną. Typowym przejawem podobnego samorządu był polski samorząd ziemski lub samorząd ziemski rosyjski (215).

W Anglii średniowieczny samorząd wyrażał się w przejęciu części funkcji administracyjnych w hrabstwach przez rycerstwo. Wiązało się to z powstaniem nowej, konkurującej z szeryfem instytucji sędziów pokoju (justices of the peace). Instytucja ta wywodziła się od wprowadzonych w XII w. strażników pokoju. Od końca XIV w. w każdym hrabstwie powoływano 8 sędziów pokoju. Uzyskali oni uprawnienia administracyjne i ostatecznie skupili w swym ręku władzę sądową w sprawach karnych oraz prawie całą administrację hrabstwa.

Sędziów pokoju, podobnie jak szeryfów, mianował król, który nie pozwolił sobie odebrać tego uprawnienia przez szlachtę. W początku XV w. ustalono jednak, podobnie jak w odniesieniu do urzędu szeryfa, że sędzią pokoju może być tylko osoba osiadła w hrabstwie i posiadająca określony wysoki majątek. Dawało to gwarancję, że urząd znajdzie się w ręku zamożniejszego rycerstwa. W ten sposób szlachta zdobyła dla siebie urzędy zapewniające jej władzę. Z działalnością samorządu pozostawało w związku powoły-

173