17

/Am    Arrx.

Parlament dzielił się na d w i e i z b y, a nie - jak na kontynencie - na pos: zególne stany obradujące odrębnie. W Izbie Gmin zasiadały wspólnie dw stany, szlachta i mieszczanie. Prawa wyborcze czynne opierały się na cer. isie majątkowym, a nie na przynależności stanowej. Taka właśnie zasada mc ;'a być później stosowana bez istotnych zmian w ustroju konstytucyjnym, | któ ■■! nie uznawał różnic stanowych. Państwo konstytucyjne odrzucić musiało na' ■ niast kontynentalną formę zgromadzeń stanowych, opartą na strukturze ! feu '.ilnej i na odrębnie obradujących stanach.    j

. System dwuizbowy angielski zakładał podejmowanie przez Parlament I ucr /ał w drodze k o lej n ego rozpatrywania spraw przez obie izby. Tymczasem w innych zgromadzeniach stanowych każdy stan obradowa! i podejmował uchwały oddzielnie i niejako równolegle, niezależnie od j ob J innych stanów. System angielski znalazł później zastosowanie w dwuiz- i bo 'ch organach ustawodawczych.

!. Król miał w Anglii stanowisko równorzędne z obu iz-b: ni. Tymczasem na kontynencie zwykle brak było równowagi między n_s archią a zgromadzeniem stanowym i bądź to monarcha podlegał przewa-d. zgromadzenia, bądź to zgromadzenie stanowe było ściśle podporząd-1*> i tne monarsze.

4. Instytui^a angielska inweaęhment (o^zaę/o^y^yjy^gf) stanowiła f o . m ę<k o n tY o I i Parlamentu nad organami władzy królewskiej. Stoi On<1 u podstaw pYawnej, a także i parlamentarnej odpowiedzialności ministrów w państwie konstytucyjnym.

ć. Średniowieczny Parlament wykształcił podstawy instytucji nietyka 1 -noŚci poselskiej i reprezentacji narodowej posłów, które to zasady ua^zeć będą do podstawowych filarów nowożytnego parlamentaryzmu.

177. Zarząd lokalny. Pod względem terytorialnym Anglia od podboju dzm.iła się na hrabstwa (sliire). Podział ten, nawiązujący do tradycji anglosaskiej, utrzymał się w głównym zrębie po dzień dzisiejszy. Hrabstwa były nadawaąc nominalnie jako lenno wybitnym wasalom. Nosili oni tytuł b ..bió_rw (eard) i przenosili go dziedzicznie na swoich potomków. Tytui 1 iego nie dawał jednak większej władzy, bowiem faktycznie naczelnikiem stwa był nominowany przez króla urzędnik, wicehrabia, zwany i y fem. W ten sposób królowie angielscy, oddzielając godność hrabiows-f.i >d urzędu szeryfa, zapobiegali znanej na kontynencie feudalizacji hrabstw , i p '.ekształcaniu się ich w terytoria lenne. Instytucję szeryfów porównać można z ystępującymi później we Francji baliwami (116). Szeryf był nominowany pi . z króla i pobierał uposażenie pieniężne w formie części dochodów ściąg-m, ych przezeń z hrabstwa. Tendencje feudałów, by urząd szeryfa przekształcić w . rząd dziedziczny, nie dały rezultatu. Już w XII w. król powoływał na sz yfów źwykłych rycerzy. Zasada nominacji królewskiej utrzymała się i póź-r:ei jednak od XV w. na szeryfa można było powołać jedynie osobę osiadłą w danym hrabstwie. Szeryfowie skupiali początkowo w swym ręku bardzo silną w.; Izę: skarbową, wojskową, sądową i administracyjno-policyjną.

W hrabstwach początkowo pewną rolę odgrywały zgromadzenia ludności tych okręgów. Okręgi te dzieliły się na setnie, w których też odbywały się zgromadzenia. Zgromadzenia hrabstw i setni, w nawiązaniu do miejscowej tradycji anglosaskiej, posiadały przede wszystkim władzę sądową, którą z czasem utraciły.

Władza szeryfa ulegała w ciągu wieków stopniowemu ograniczeniu. W szczególności w XIII w. szeryf stracił swą władzę sądową i wiele uprawnień administracyjnych na rzecz nowych lokalnych organów o charakterze samorządowym.

178. Początki samorządu lokalnego. Anglia była krajem, w którym administracja lokalna oparła się szeroko na samorządzie lokalnym. Początki tego systemu wywodziły się jeszcze z czasów wczesnego feudalizmu. Istota samorządu lokalnego polegała na tym, że na danym terenie zadania publiczne wykonywane są nie przez nominowanych urzędników państwowych, lecz przez organy reprezentujące ludność danego terenu i przez nią wybrane, lub też przez organy, które wprawdzie są formalnie nominowane przez władzę państwową, ale pod tym zasadniczym warunkiem, by osoby nominowane pochodziły z danego terenu, by były w nim osiadłe i w ten sposób z nim związane.

Jedną z rozpowszechnionych form samorządu lokalnego był samorząd miejski, wprowadzony, w mniejszym lub większym zakresie, do miast, zarówno w Anglii, jak i na kontynencie. Miał on charakter stanowy, gdyż o obsadzie organów miejskich decydował stan mieszczański. W monarchiach stanowych, obok samorządu miejskiego, kształtowały się różnę inne formy samorządu lokalnego, lecz i ten samorząd przybierał zwykle charakter samorządu stanowego, tzn. wyrażał się w opanowaniu zarządu danej prowincji czy okręgu przez miejscową klasę feudalną. Typowym przejawem podobnego samorządu był polski samorząd ziemski lub samorząd ziemski rosyjski (215).

W Anglii średniowieczny samorząd wyrażał się w przejęciu części funkcji administracyjnych w hrabstwach przez rycerstwo. Wiązało się to z powstaniem nowej, konkurującej z szeryfem instytucji sędziów pokoju (jus li ces of the peace). Instytucja ta wywodziła się od wprowadzonych w XII w. strażników pokoju. Od końca XIV w. w każdym hrabstwie powoływano 8 sędziów pokoju. Uzyskali oni uprawnienia administracyjne i ostatecznie skupili w swym ręku władzę sądową w sprawach karnych oraz prawie całą administrację hrabstwa.

Sędziów pokoju, podobnie jak szeryfów, mianował król, który nie pozwolił sobie odebrać tego uprawnienia przez szlachtę. W początku XV w. ustalono jednak, podobnie jak w odniesieniu do urzędu szeryfa, że sędzią pokoju może być tylko osoba osiadła w hrabstwie i posiadająca określony wysoki majątek. Dawało to gwarancję, że urząd znajdzie się w ręku zamożniejszego rycerstwa. W ten sposób szlachta zdobyła dla siebie urzędy zapewniające jej władzę. Z działalnością samorządu pozostawało w związku powoły-

173