28525

42. Sądy: ziemskie, grodzkie, podkomorskle - skład I kompetencje.

*Sąd ziemski - powstał z sądu nadwornego doby rozbicia dzienicowego. Sąd ziemski składał się w Małopolsce z sędziego i podsędka, którzy zasiadali a asyscie 4-6 asesorów powoływanych przez sędziów ze szlachty przybyłej na sąd. Do personelu należał pisarz i woźny. W Wielkopolsce składał się on ze starosty, sędziego, podsędka, wojewody, podchorążego i chorążego. Do końca XVw. pozostał tylko sędzia, podsędek i pisarz. Każde woj. miało własny sąd ziemski. Objeżdżał woj. o odbywał sesje w powiatach. Sędzia z podsędkiem zjeżdżali na sądy wiecowe lub sejmikowe, terminy nazywano roczkami. W każdym powiecie miały być cztery sesje rocznie. Do jego kompetencji należały wszystkie sprawy w których szlachta osiadła występowała w charakterze pozwanych. Z wyjątkiem spraw podległych sądowi grodzkiemu i podmorskiemu. Był to sąd I instancji. Na sejmiku elekcyjnym był wybierany sędzia na wakujący urząd przez króla z 4 kandydatów. W XVIIw. sądy ziemskie przeżywały upadek: w niektórych ziemiach nie zbierały się przez dziesięciolecia.

*Sąd grodzki - ukształtował się u schyłku XlVw. w Małopolsce. Początkowo sądził starosta, potem mianowany przez niego sędzia grodzki, był on niezależny od sejmiku, działał sprawnie zwiększyła się liczba jego funkcjonariuszy. Obejmował on sprawy nie podległe sądowi ziemskiemu, właściwe dla spraw szlachty osiadłej. Sądził szlachtę nieosiadłą oraz jurysdykcja we wszystkich sprawach nie podległych innym sądom. W odniesieniu do szlachty osiadłej miał uprawnienia do sądzenia spraw karnych z tzw. czterech artykułów grodzkich - podpalenie, napad na dom szlachcica, rabunek na publicznej drodze, zgwałcenie. W jego skład wchodził starostą podstarostą asesorowie. Był to najsprawniejszy sąd, obejmował 2- 3 powiaty, odbywał się co 3 tygodnie. Egzekucja Starościńska - 4 osoby ścigały szlachciców. Prowadził on księgi. Kontrolował justytucjariuszy. Sędzia grodzki nadzorował oprawcę.

*Sąd podkomorski - składał się z sędzi, którym był podkomorzy, z zastępcy, komornika sądził on w sprawach o rozgraniczenie dóbr szlacheckich. Sąd ten odbywał się w polu by wytyczyć granice.