28527

7. Samorząd miejski w XV - XVIIIw. Ustrój sądów miejskich. Źródła prawa miejskiego w Polsce.

Patiycjat miejski dążył do skupienia całości władzy w mieście w swoich rękach. W XVw. miasta przejmowały wójtostwa drogą dzierżawy lub zastawu albo wykupourały je. Wtedy rada wchodziła w uprawnienia wójta a uposażenia wójtostwa włączano do majątku miasta. Potem rada mianowała na określony czas wójta sądowego do sprawowania sądu. Otąd można mówić o pełnym samorządzie miasta. Rajcy byli nazywani panami. Rada miejska była naczelnym organem samorządowym w miastach. Powoływała ławników i wójta sądowego. Był on urzędnikiem rady miejskiej. Mianowała ona też starszych cechów, którzy wchodzili w skład rady miejskiej. Mianowała ona starszych cechów, którzy wchodzili w skład kolegium nazywanego pospólstwem. W rządzeniu miastem brały więc udział trzy grupy:

1) rada miejska (uchwałodawcze, adm. i sądowe)

2) lawa ---- sąd miejski

3) reprezentacja pospólstwa ze starszych cechów

Rady miejskie mogły też pełnić funkcje sadów wyższej instancji. Wydawały też pełnić funkcje sądów wyższej instancji. Wydawały też Wilkierze cechowe.

Do początków XVIw. organizacja władz miejskich pozostała bez zmian. Sytuację zmieniły walki między patrycjatem a rządnym władzy pospólstwa. W dużych miastach doszło w latach 20 XVIw. do............

W ich wyniku wyodrębniła się reprezentacja pospólstwa. W mniejszych miastach występowała tendencja do ograniczania samorządu miejskiego i podporządkowywania go staroście. Z czasem doszło w nich do agraryzacji co wyrażało się utratą przez nich praw miejskich, odejściem ludności na wieś, zajmowaniem się przez mieszczan zajęciami rolniczymi, upadkiem rzemiosła.

Sądy występowały w formie kolegialnej lub jednoosobowej. Kolegialne to sąd: s. radziecki, ławniczy, zwyczajny, ławniczy nadzwyczajny i wetowy. Sądy jednoosobowe to sądy burmistrza, burgrabiego i sołtysa.

Sąd leński sądził wójtów i sołtysów.

Radziecki - rajcy z burmistrzem - przeciw miastu i cywilne mniejszej wagi. Był instytucją odwoławczą od wyroków pozostałych sądów miejskich.

Lawa sądowa - sołtys jako przewodniczący i 7-12 ławników. Najważniejszy był ławniczy

sąd ................ 3x w roku z panem miasta lub jego zastępcą - Sprawy cywilne. Normalny był sąd

regularny - co 2 tygodnie - sołtys. Wszystkie sprawy gdzie stronami byli obywatele miejscy. Nadzwyczajny sąd - gdy sprawa nie mogła czekać na sąd zwyczajny. Sąd potrzebny - sprawy pilne. Gościnne - strona był obcy, Kryminalne - sprawy karne. Apelację wnoszono do sądu wyższego prawa niem. W Chełmnie (1233). 1356 - Sąd Najwyższy Prawa Niemieckiego na zamku Krakowskim oraz

Sąd komisarski. Sąd 6 miast (1356) ....................... W XVIIw. Sądy miejskie, w RPsz utrzymały

dotychczasową strukturę. Pod koniec XVIw. powołano Asesorię, najwyższy sąd apelacyjny w sprawach miejskich. 1725r - zanikł Sąd Sześciu miast. W 1791r. zniesiono Sąd Najwyższy Prawa Niem. na zamku krakowskim.

Miejsce sądów wyższych zaczęły zajmować sądy starościńskie dla mniejszych miast królewskich i sądy dominalne dla miast prywatnych.

Źródłem prawa miejskiego były przywileje lokacyjne i dokumenty lokacyjne, Zwerciadło saskie, pouczenia prawne i jednostkowe wyroki o charakterze precedensów tzw. ortyle wydawane przez Magdeburg dla niektórych miast polskich. Zbiorem prawa miejskiego był Weichbild magdeburski obejmujący ustrój sądów i miejskie prawa sądowe w Redakcji Konrada z Opola. Na XVIw. przypada ożywienie w opracowaniach prawa miejskiego. W 1556 Bartłomiej Groicki wydał .Artykuł prawa magdeburskiego" i 5 książek dotyczących różnych działów prawa miejskiego. Na podstawie tych opracowań wydawano wyroki w sądach miejskich i wiejskich.