28551

124.UDZIAŁ CZYNNIKA LUDOWEGO W PL.

W1943 i 44 wprowadzono ławników do sądów wojskowych oraz do specjalnych sądów karnych orzekających w sprawach przestępstw popełnianych przez hitlerowców, a po Zniesieniu w 1946 specjalnych sądów karnych sprawy te przeszły do kompetencji sądów okręgowych orzekających wyjątkowo w tych sprawach w składzie ławniczym. Udział ławników zapewniały dekrety lub ustawy o środkach zabezp w stosunku do zdrajców narodu, o wyłączenie ze społeczeństwa polskiego wrogich elementów, o Najwyższym Trybunale Narodowym ( w Małym Kodeksie Karnym i dekret o Ochronie Państwa i I wersja m.k.k. z 16.11.1945) jakie on uchylił. Ławnicy sądzili w postępowaniu doraźnym. Dalsze rozszerzenie udziału ławników nastąpiło w 1949 po nowelizacji procedury i 1950 po zreformowaniu sądów i procedur. Ławnicy uzyskali wszystkie uprawnienia sędziowski w toku rozprawy i orzekania, z wyjątkiem przewodniczenia w sprawie. Byli wyznaczeni przez Prezydium Rady Narodowej lub ewentualnie przez prezydium KRN. Przez ławników komuniści osadzali w sadach ludzi sobie oddanych, nie musieli spełniać wymogów postawionych sędziom. 2 odpowiedni ławnicy mogli przegłosować w sprawie sędziego zawodowego.

W 1949 udział ławników w sprawach karnych w sądach okręgowych i apelacyjnych jako l instancja stał się zasadą. Tylko sądy grodzkie orzekały jednoosobowo. Nadal zasadą był skład zawodowy w sprawach cywilnych. Reforma z 1950 wprowadziła ławników do postępowania cywilnego. Zmieniono prawo o ustroju sądów powszechnych. Jako generalna zasadę w procesie cywilnym i karnym ustaliło skład ławniczy sądów w l instancji. Konstytucja PRL w art 49 ustanowiła zasadę udziału ławników w rozpoznaniu spraw w sądach. Znajdowała uzasadnienie ideologiczno- polit mówiące o demokratyzacji sądów i udziału w nich ludu pracującego. Potwierdzona została w ustawie z 02.12.1960 o ławnikach sądów ludowych w sądach powszechnych, która była quasi- kodyfikacją prawa o ławnikach. Ławnicy stale byli wybierani przez Rady Narodowe. Kadencja była 2 letnia, od 1960 3 letnia, ale od 1949 roczna w prawie doraźnym i w sprawach z m.k.k. ich liczba wynosiła ok. 50 tysięcy. Okazało się, że udział ławników w p.c. był nieporozumieniem. P.c. i (?) sa zbyt zawiłe i trudne by mogli uczestniczyć w nich niefachowcy. Z biegiem lat ławnicy coraz rzadziej występowali w postępowaniu karnym. Po 1956 nadeszła fala krytyki o zbędności ławmików. Krokiem naprzód była ustaw z 02.12.1960- O ławnikach ludowych w sądach powszechnych- była

1    aktem ustawodawczym regulującym całokształt zagadnień związanych z ławnikami, nie dotyczyła ławmików w sądach wojskowych. Drobne zmiany co do ławników wprowadzał kodeks z k.p.c. z 1964 i k.p.k. z 1969.

Ławnicy orzekali przed sądem l instancji, sąd II instancji był zawsze zawodowy. Zmienione przepisy dopuszczałyby w zawiłej sprawie prezes sądu ławniczego (sędzia +

2    ławników) wyznaczył 3 sędziów zawodowych.

Prawo o usp. Z 1985 zawierało rozdział o ławnikach i uchylało ustawę z 1960 o ławmikach. Istota obowiązków i uprawnień nie zmieniła sie, kadencja stała sie 4 letnia.