70640

Udział czynnika ludowego w wymiarze sprawiedliwości w PRL

Udział ławników w sądach przewidywało wiele aktów prawnych, w tym tzw. mały kodeks karny. Początkowo ławnicy sądzili w sądach wojskowych i specjalnych sądach karnych oraz postępowaniach doraźnych. Rozszerzanie udziału ławników nastąpiło w 1949 r.

Poprzez instytucję ławników komuniści nasycali sądy ludźmi dyspozycyjnymi, którzy nie musieli spełniać jakichkolwiek wymogów stawianych ustawowo sędziom Nie wymagano od nich kwalifikacji, wykształcenia, doświadczenia Jednocześnie dwaj odpowiednio dobrani sędziowie ławnicy mogli skutecznie przegłosować w sprawie sędziego zawodowego. Ławników powoływały rady narodowe. Kadencja ławników była początkowo roczna, później dwuletnia a następnie trzyletnia Miało to zapewnić posłuszeństwo ławników wobec władz komunistycznych.

Ławnicy uzyskali wszystkie uprawnienia sędziowskie z wyjątkiem przewodniczenia rozprawie. Stopniowo udział ławników w sądach ulega! rozszerzeniu Generalną zasadą stal się udział ławników w sądach powszechnych I instancji (w prawie cywilnym i karnym). Sąd II instancji zawsze był zawodowy.

Szybko okazało się, że udział ławników w postępowaniu cywilnym stanowi nieporozumienie, zwłaszcza gdy wykazywali większą aktywność. Ławnicy byli po prostu nieprzygotowani merytorycznie, a prawo i procedury cywilne były zbyt trudne i zawiłe

Po przełomie październikowym w 1956 r nastąpiła fala krytyki instytucji ławników - uznano, że szkodzą oni wymiarowi sprawiedliwości Zmienione przepisy pozwalały na wyznaczanie do spraw zawiłych składu wyłącznie zawodowego W rezultacie sporo postępowań cywilnych toczyło się bez udziału prawników. Jednak system ławniczy trwał w Polsce do końca czasów komunistycznych.