112564

Rola i odpowiedzialność ławników w wymiarze sprawiedliwości.

Art. 169 u. s. p.

§ 1 W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

§ 2. Ławnik nie może przewodniczyć na rozprawie i naradzie ani też wykonywać czynności sędziego poza rozprawą, chyba że ustawy stanowią inaczej Ławnik -niezawodowy członek składu orzekającego (sądu), stanowiący czynnik społeczny w wymiarze sprawiedliwości. Udział czyiuiika społecznego w wymiarze sprawiedliwości został zapisany w art. 182. Konstytucji.

W sprawach cywilnych dwaj ławnicy pod przew^rodmctw^rem zawodowego sędziego rozpoznają sprawy z zakresu prawa pracy oraz część spraw wynikających ze stosunków rodzinnych. W procesie kamymsąd okręgowy w sprawach o zbrodnie orzeka w składzie dwóch ławników i sędziego, a w sprawcach o przestępstwa zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności - w składzie dwóch sędziów i trzech ławników (art. 28 kpk, wg stanu prawnego po dniu 28.07.2007 r.) Składy z udziałem lawruków rozpoznają sprawy tylko w I instancji.

W zakresie orzekania ławnik posiada większość prerogatyw sędziego: jest niezawisły, podlega tylko Konstytucji i ustawom, a jego glos w naradzie i głosowaniu nad wyrokiem ma taką samą w^ragę jak głos sędziego zawodowego. Ławnik nie może jednakże przewodniczyć rozprawie sądowej, a ponadto nie musi uzasadniać zdarria odrębnego, jeżeli takie złożył.

Ławiiicy do sądów okręgowych i sądów rejonowych wybierani są w głosowaniu tajnym przez rady gmin spośród kandydatów zgłoszonych przez Prezesa sądu, zakłady pracy, stowarzyszenia, związki zawodowa oraz co najmniej 25 obywateli stale mieszkających na danym terenie (tj. obszarze objętym właściwością danego sądu) i mających czynne prawo wyborcze.

Rola ławników jest stopniowa ograniczana poprzez rezygnację z ich udziału w kolejnych rodzajach spraw. Ustawa wchodząca w 2007 w życie wyłącza ich ze składów orzekających w większości spraw^r karnych i rodzinnych oraz części spraw z zakresu prawa pracy.

a. Ławnicy a sędziowie przysięgli.

Bezpośrednim rodzajem udziału społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości jest instytucja sędziego przysięgłego, występującego w krajach anglosaskich i ławnika, który występuje w krajach kontynentalnych Europy także w Polsce Sędzią przysięgłym jest przedstawiciel społeczny wybierany w drodze losowania, który na mocy wyboru staje się członkiem lawy przysięgłych. Ławnikiem jest przedstawiciel społeczny wybierany przez organy samorządu terytorialnego -rady gminy spośród osób cieszących się zaufaniem społecznym, ławnicy nie muszą posiadać wiedzy ani doświadczerua prawnego. Instytucje te różni zakres uprawnień. Rozgraniczenie to jest najbardziej widoczne w procesie karnym, gdzie law^ra sędziów przysięgłych ocerria stan faktyczny, winny czy nie winny w opar ciu o poczucie sprawiedliwości tzw udział ograniczony. Ławnicy natomiast są pełnoprawnymi członkami organów rozstrzygających.