Magazyn61101

307

GDAŃSK

Konstytucja gwarantuje niezależny wymiar sprawiedliwości (art. 61—66) i całkowitą wolność wyznania (art. 96—100).

Konstytucja z dnia 11 maja 1922 r. przetrwała bez zmiany do 4 lipca 1930 r. W tym dniu Voikstag uchwalił zmianę artykułów 6, 9, 12, 25, 28, 29, 33, 34 i 69. Najważniejsze nowe przepisy były następujące: zmniejszono ilość posłów ze 120 do 72; zmniejszono też ilość senatorów do liczby 12 łącznie z prezydentem i wiceprezydentem Senatu; wszyscy senatorowie są obieralni przez Volkstag i wszyscy są wobec niego w jednakowej mierze odpowiedzialni. Artykuł 29 konstytucji stwierdza, że Senat jest odpowiedzialny stale wobec Volkstagu. Odpowiedzialność ta dotyczy zarówno Senatu w całości, jak i poszczególnych jego członków. Zmiany powyższe zostały zatwierdzone przez Ligę Narodów dnia 9 września 1930. Konstytucja w formie ustalonej wówczas obowiązuje dotąd.

3. Konwencja polsko-gdańska. a) Uwagi ogólne. Drugim elementem, normującym sytuację prawną W. M. Gdańska, jest konwencja polsko-gdańska. Jak to wyżej wspomniano, jest ona przewidziana w art. 104 traktatu wersalskiego, w którym ustalono również jej punkty zasadnicze.

We wstępie do art. 104 powiedziano, że Główne Mocarstwa Sprzymierzone i Stowarzyszone zobowiązują się wziąć udział w rokowaniach, mających doprowadzić do zawarcia konwencji między Polską a Gdańskiem. Rola mocarstw nie została jednak w tym punkcie sprecyzowana. Nastąpiło to później, gdy Polska była zmuszona do przyjęcia warunków, narzuconych jej na konferencji w Spa dnia 10 lipca 1920 r. Między innemi, Rząd Polski zgodził się wówczas zgóry na przyjęcie konwencji w brzmieniu, sformułowanem przez Główne Mocarstwa. W ten sposób, ustalony pierwotnie w art. 104 traktatu wersalskiego, udział ich w rokowaniach zamieniony został na poddanie się ich decyzji.

Już dnia 11 lipca 1920 r. Delegacja Polska w Spa otrzymała decyzję Głównych Mocarstw, które postanowiły, że uprawnienia Polski, przewidziane w porcie gdańskim, będą urzeczywistnione przez powołanie Rady Portu, składającej się z przedstawicieli Polski i W. M. Gdańska, oraz że służba celna na terytorjum W. M. Gdańska, pomimo włączenia go do obszaru celnego Polski, będzie wykonywana przez urzędników W. M. Gdańska.

Pomimo jawnej sprzeczności tych nowych zasad z brzmieniem art. 104 traktatu wer Salskiego, Polska ze względów natury ogól-no-politycznej była zmuszona zgodzić się na wprowadzenie powyższych decyzyj do konwencji.

Zarówno ze strony polskiej, jak gdańskiej, wypracowane były projekty konwencji, które przedstawiono konferencji ambasadorów, powołanej przez Główne Mocarstwa celem uregulowania kwestyj, wynikających z traktatów pokojowych, zawartych po wielkiej wojnie. Konferencja, pod przewodnictwem ambasadora Francji, Juljusza Cambon, nie uznała przedstawionych projektów za podstawę dalszych rokowań. Natomiast wypracowała projekt własny, który został doręczony stronom 20 października 1920 r. Po krótkich rokowaniach, w których brali udział przedstawiciele Głównych Mocarstw Sprzymierzonych i Stowarzyszonych, oraz Polski i Gdańska, dnia 9 listopada 1920 r. podpisano ostateczny tekst konwencji, dotąd obowiązującej.

Konwencja zawiera, w pięciu rozdziałach, czterdzieści artykułów.

Pierwszy rozdział dotyczy reprezentacji zagranicznej W. M. Gdańska. Drugi reguluje warunki włączenia W. M Gdańska do polskiego obszaru celnego. Trzeci stanowi o powołaniu Rady Portu i Dróg Wodnych, o celach, zadaniach i prawach tej instytucji. Czwarty — o uprawnieniach Polski, dotyczących komunikacji pocztowej, telegraficznej i telefonicznej na terytorjum W. M. Gdańska. Wreszcie piąty zawiera klauzule, dotyczące praw mniejszości polskiej w W. M. Gdańsku, warunków natu-ralizacji, zapowiada zawarcie układu specjalnego w sprawie wykonywania wyroków sądowych, w sprawie unifikacji systemów monetarnych, oraz przewiduje arbitraż w sprawach spornych, jakie wyniknąć mogą na tle stosunków pomiędzy Polską a W. M. Gdańskiem.

Ważniejsze sprawy, ustalone przez konwencję, przedstawiają się w sposób następujący:

b) Sprawy zagraniczne W. M. Gdańska. Art. 1 konwencji przewiduje mianowanie przez Rząd Polski przedstawiciela dyplomatycznego z siedzibą w Gdańsku. Konwencja nie przewiduje w tym punkcie pra-

20*