3870136293

KPP 3/2007 84

Michał Królikowski

wanych wysoko w strukturze wymiaru sprawiedliwości, dostrzegalnego zarówno w systemach common law, jak i w kręgu kontynentalnym. W myśl tego spostrzeżenia, niezależnie od tego, czy dzieje się to na podstawie akceptowanych w doktrynie rozwiązań, czy też w wyniku pewnej praktyki, sądy odwołują się do rozumowania przyjętego w poprzednich rozstrzygnięciach, odstępując od nich w wyjątkowych okolicznościach. Stanowi to przejaw potrzeby spójności, pewności i przewidywalności rozstrzygania problemów prawnych, niezwykle ważnej w przypadku stosowania sankcji. Jednakże, z drugiej strony - trybunał przypomniał, że podstawowym celem jego działania jest pociąganie do odpowiedzialności sprawców poważnych naruszeń praw człowieka lub międzynarodowego prawa humanitarnego. Realizacja tego celu - zdaniem trybunału - wymaga pogodzenia wymogów pewności, stabilności i przewidywalności wyrokowania w dziedzinie prawa karnego z wymogami sprawiedliwości materialnej, zwłaszcza w tych sytuacjach, gdy ścisłe odwzorowywanie poprzednich rozstrzygnięć prowadziłoby do niesprawiedliwości w rozpatrywaniu konkretnego przypadku. W związku z czym, trybunał skonklu-dował, że „właściwe stosowanie statutu, wynikające z jego treści i celu, oznacza, że dla zapewnienia pewności i przewidywalności izba powinna kontynuować rozumowanie wyrażone we wcześniejszych orzeczeniach, zachowując prawo do odstąpienia od dotychczasowej linii orzeczniczej w uzasadnionych przypadkach dla celów zapewnienia realizacji zasady sprawiedliwości materialnej". Jako przykłady wypadków uzasadniających odstąpienie od dotychczasowego sposobu rozumowania trybunał wskazał sytuacje, w której orzeczono na podstawie błędnie powołanej zasady prawnej lub prawa właściwego.

Warto przy tej okazji zwrócić uwagę na pewne nieporozumienie odnoszące się do roli sądów w systemie common law, które może zasadniczo wpłynąć na wyobrażenie o odwoływaniu się do poprzednich orzeczeń trybunałów. Powiedzenie, że „sądy tworzą prawo" nie do końca odpowiada bowiem prawdzie. Mianowicie, sędziowie anglosascy funkcjonują w nieco innej niż znana na kontynencie tradycji rozumowania prawniczego, istotnie powiązanej z metodologią rozstrzygania problemów prawnych. Sędzia odwołuje się do tzw. sztucznego rozumu (artificial reason), a więc zbioru modeli argumentacyjnych wyrażonych w poprzednich rozstrzygnięciach, odkrywając w ten sposób prawidłowy wzorzec rozumowania w danym przypadku. Rozumowanie to jest zakotwiczone w tradycji, rozumowaniu zawierającym zasady prawne, analogii i nagromadzeniu precedensów, w tym także tzw. stare decisis, czyli takich, których