3870136311

KPP 3/2007 60

Michał Królikowski

dzynarodowego stają się zatem kwestie dotyczące tego, do jakiego stopnia prawo międzynarodowe bezpośrednio tworzy podstawy indywidualnej odpowiedzialności karnej i wyznacza treść bezprawia, jak dalece zobowiązuje państwa lub społeczność międzynarodową do ścigania i ukarania sprawców poważnych naruszeń praw człowieka, w końcu - w jaki sposób autoryzuje ono konkretne podmioty do podjęcia czynności w zakresie ścigania i ukarania sprawców tych zbrodni.

Omawiana zależność istoty prawa karnego międzynarodowego od elementów właściwych dla prawa międzynarodowego i prawa karnego ma swój wpływ na funkcjonowanie organów systemu instytucjonalnego związanego ze ściganiem przypadków poważnego naruszenia praw człowieka. Sądy krajowe w znaczącym stopniu wpłynęły na rozwój prawa karnego międzynarodowego, rozwijając treść znamion i zasady jurysdykcyjne. Międzynarodowe organy sądowe w znacznym stopniu korzystając z dorobku orzecznictwa krajowego i sposobu, w jaki sądy danego państwa

-    z reguły państwa miejsca lub sprawcy czynu zabronionego - stosują prawo w przypadkach rozpoznawania przestępstw międzynarodowych¹⁰. W końcu, efektywność działania międzynarodowych organów sądowych zależy od stopnia i formy współpracy międzypaństwowej. Z tych wszystkich powodów typową cechą funkcjonowania międzynarodowych trybunałów karnych jest zasada komplementarności, a więc działanie, które uzupełnia prawnokarną reakcję państwa na przypadki poważnych naruszeń praw człowieka, w szczególności wtedy, gdy z powodów politycznych lub obiektywnych państwo nie jest w stanie rozpocząć lub przeprowadzić postępowania karnego wobec przynajmniej podstawowej kategorii osób odpowiedzialnych za funkcjonowanie systemu represji. Relacja między systemem norm prawa międzynarodowego i systemem krajowego prawa karnego może być - w perspektywie zasady komplementarności

-    opisana w następujący sposób. Prawo międzynarodowe stanowi źródło norm o charakterze materialnym, które określają treść zbrodni międzynarodowych, podczas gdy krajowe systemy sprawiedliwości karnej uzyskują pierwszoplanową kompetencję do stworzeni mechanizmu egzekucji odpowiedzialności karnej z tytułu poważnych naruszeń praw człowieka. W konsekwencji, przestępstwa międzynarodowe mogą być ścigane za pomocą pośredniego lub bezpośredniego systemu reakcji prawnokar-nej^{1 2}. Pierwszy ma miejsce wtedy, gdy państwo przejmuje zobowiązanie

1

¹⁰    Zob. np. J. Nowako wska-Małusecka, Odpowiedzialność karna jednostek za zbrodnie popełnione w byłej Jugosławii i Rwandzie, Katowice 2000.

2

   M. Cheriff Bassiouni, op.cit., s. 69.