3870136281

KPP 3/2007 70

Michał Królikowski

przez późniejszą normę postępowania prawa międzynarodowego o tym samym charakterze. Konwencja opisuje skutki normy ius cogens w odniesieniu jedynie do porządku norm traktatowych, jednak wynikają one ze szczególnego reżimu treści tych norm, który nie pozostaje bez wpływu na pozostałą część porządku prawa międzynarodowego. Jak wskazał MTS w sprawie Barcelona Traction²⁵, normy imperatywne nie stanowią nowej kategorii formalnych źródeł prawa międzynarodowego, ale wyrażają szczególną jakość pewnych norm, zasadniczo o zwyczajowych charakterze, która wynika ze zintensyfikowanego przekonania o ich niezbędności (kwalifikowanej postaci opinio iuris). W tym znaczeniu normy imperatywne ograniczają swobodę państw w tworzeniu prawa traktatowego, jak również zwyczaju lokalnego, zaś naruszenie norm ius cogens stanowi przesłankę kwalifkowanego reżimu odpowiedzialności państwa²⁶. MTKJ w sprawie Furundżija, analizując status zakazu stosowania tortur jako normy imperatywnej, wskazał na kilka dodatkowych funkcji, jakie pełnią tego rodzaju normy prawa karnego międzynarodowego: „[...] zadaniem tego zakazu jest wywołanie skutków prewencyjnych w taki sposób, aby każde państwo i jego obywatele będą mieli świadomość, że zakaz tortur stanowi wartość absolutną, której nikt nie może naruszać. Fakt, że stosowanie tortur jest zakazane przez normę o charakterze imperatywnym, wywołuje dodatkowe skutki na płaszczyźnie międzyrządowej i jednostkowej. Na pierwszej z nich - odbiera legitymizację jakiejkolwiek decyzji ustawodawczej, administracyjnej lub sądowej autoryzującej stosowanie tortur. [...] Na drugiej z nich, będącej funkcją odpowiedzialności karnej międzynarodowej, wprowadzenie zakazu o charakterze ius cogens upoważnia każde państwo do ścigania, prowadzenia postępowania, ukarania lub wydania osoby oskarżonej o stosowanie tortur, znajdującej się pod jego jurysdykcją. [...] Kolejną konsekwencją takiego charakteru zakazu jest niemożność powoływania się na immunitet lub powody o charakterze politycznym dla odmowy wydania sprawcy²⁷.

Jednoznaczne określenie, które z zasad posiadają status norm imperatywnych nie jest sprawą prostą. W trakcie prac Komisji Prawa Międzynarodowego nad kodyfikacją zasad odpowiedzialności międzynarodowej państw przewidywano pojęcie norm wprowadzających obowiązki międzynarodowe „tak istotne dla ochrony fundamentalnych interesów wspólnoty międzynarodowej, że ich naruszenie będzie uznawane przez

²⁵    ICJ Reports 1970, s. 3, pkt 34.

²⁶    Postanowienie MTS w sprawie Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Ter-ritory, ICJ Reports (2004), s. 136, 200, pkt 159.

²⁷    Furundżija, MTKJ Trial Chaber II, wyrok z 10.12.1998 r., IT-95-17/1-T, pkt 154-157.