3870136302

KPP 3/2007 Michat Królikowski 92

jak lege non distinąuente nec nostrum distinąuere (tam gdzie rozróżnień nie wprowadza sam prawodawca, tam nie jest wolno ich wprowadzać) lub zakaz wykładni per non est (prowadzącej do zbędności części tekstu prawnego. Z omawianą dyrektywą wiąże się również szereg postulatów dla normodawcy z zakresu typizacji i określoności czynu zabronionego, w szczególności, by elementy materialne czynu zostały ustawie zdefiniowane w sposób kompletny, precyzyjny i jednoznaczny, a kategorie osób, które mogą ponosić odpowiedzialność za dany czyn zostały wyznaczone w sposób kompletny. Za podstawowy uznaje się też postulat zakazu wykładni rozszerzającej lub analogii na niekorzyść sprawcy. Choć oczywiście służy on ochronie tylko uzasadnionych interesów sprawcy przestępstwa. Z zakazu analogii na niekorzyść sprawcy nie wynika wprost nakaz analogii na korzyść sprawcy przy wykładni wątpliwych przepisów prawa karnego (np. instytucji czynnego żalu lub innego ograniczania podstaw odpowiedzialności karnej lub sposobu jej realizacji). Dopuszczenie możliwości takiej decyzji interpretacyjnej jest ograniczone m.in. przez ocenę sytuacji prawnej pokrzywdzonego, relacji czynu do dobra chronionego, równości sytuacji prawnej do innych sprawców czynów zakazanych, w końcu -wartości prawa, takich jak sprawiedliwość, słuszność itp. Przyjęciu założenia o Jednokierunkowym" działaniu analogii sprzeciwiałaby się silnie, eksponowana jako element rzetelnego procesu, zasada równości broni.

Tak rozumiana zasada ścisłego interpretowania postanowień praw-nokarnych została przyjęta w rozumowaniu MTKJ w sprawie Delalić⁶¹, nie w pełni odpowiada jednak rozumowaniu właściwemu dla systemów common law. W szczególności - trudno byłoby ją przyjąć ze względu na odmienną rolę sądów w stosowaniu prawa. Jednakże, w tym kręgu kultury legalizmu karnego podobną intuicję odnoszącą się do ochrony uzasadnionych interesów sprawcy przy stosowaniu prawa karnego wyraża instytucja domniemania niewinności, zgodnie z którą wątpliwości dotyczące treści prawa wobec różnych możliwości jego wykładni należy interpretować na korzyść oskarżonego⁶² lub przyjęcie wymogu dolus directus w stronie podmiotowej przestępstwa, jeżeli nic innego nie wynika z treści zakazu (kierunek ten nawiązuje do rozumowania zapoczątkowanego angielskim precedensem Woolmington v. D.P.P., House of Lords [1935] A.C. 462). Uzupełnia się te zasady regułą, wyrażoną m.in. w sprawie Knuller

⁶¹    Trial Chamber, IT-96-21, wyrok z 16.11.1998 r., pkt 408-413.

⁶²    Tak również MTKJ w sprawie Tadicia, Appeals Chamber, IT-94-1-A, postanowienie 15.10.1998 r., pkt 73; MTKR w sprawie Kayshema and Ruzindana, ICTR-95-1, wyrok z 21.3.1999 r., pkt 103; Akayesu, ICTR-96-4, wyrok z 2.9.1998 r., pkt 319; Musema, ICTR-96-12, wyrok z 27.1.2000 r., pkt 155.