Magazyn61501

311

GDAŃSK

Wszystkie te formy kontroli i wpływów, będące wyrazem gwarancji udzielonej przez Ligę Narodów konstytucji, nie są połączone jednak z żadną sankcją na wypadek, gdyby W. M. Gdańsk przeciwstawił się zaleceniom Ligi, a to dlatego, że, jak wiadomo, Liga Narodów nie ma żadnej siły wykonawczej. To też we wspomnianej już wyżej rezolucji Rady Ligi z dnia 22 czerwca 1921 r., Rada wskazuje Polskę „...jako specjalnie powołaną do ...utrzymania porządku na tery tor jum Wolnego Miasta w tym wypadku, gdyby siły policji miejscowej były niedostateczne". Lecz Polsce nie przysługuje prawo samo-dzielnej akcji w tym względzie. Prawo inicjatywy ma Wysoki Komisarz. Tylko on może prosić Polskę o rozpoczęcie niezbędnych kroków. W każdym razie udział Polski w gwarancjach konstytucyjnych, właściwy każdemu członkowi Ligi, jest z tytułu tych zobowiązań zwiększony.

4. Wysoki Komisarz Ligi Narodów, Wysoki Komisarz Ligi Narodów jest osobistością powołaną przez Ligę dla wykonywania tych zadań, które zostały jej powierzone na mocy traktatu i umów późniejszych. Jest on więc przedewszystkiem reprezentantem Ligi w W. M. Gdańsku, wykonawcą opieki, jaką Liga Gdańsk otacza, i stróżem gwarancji, jaką Liga konstytucji udziela. Jest on za te czynności wobec Ligi odpowiedzialny, co stwierdza decyzja Rady Ligi z dnia 13 lutego 1920 r.

Wysoki Komisarz informuje Ligę o biegu spraw publicznych W. M. Gdańska (decyzja z dn. 13. II. 1920 r.). Jest to ułatwione przez artykuł 42 konstytucji. Dla Senatu W. M. Gdańska jest on doradcą, przedkładającym zalecenia Ligi.

W stosunkach między Polską a W. M. Gdańskiem rola Wysokiego Komisarza sprowadza się do czynności arbitra, decydującego w pierwszej instancji sprawy sporne. Żaden przepis nie ogranicza działania Wysokiego Komisarza w charakterze arbitra. Nie przewidziana jest w tej dziedzinie ścisła procedura, ani terminy. W praktyce Wysoki Komisarz wydaje decyzje po uprzed-niem stwierdzeniu, że strony nie mogą dojść do porozumienia, i po wyczerpaniu dróg pośrednictwa dla osiągnięcia zgody (decyzja Rady Ligi z dn. 11. VI. 1925 r.). Dążenie do bliższego sprecyzowania kompetencji Wysokiego Komisarza było przez Ligę Narodów uchylone. Dn. 7 lipca 1923 r. Rada Ligi uznała, że Wysoki Komisarz sam określa swoje kompetencje w dziedzinie arbitrażu i że strony mogą kwestjonować kompetencje jego wobec Rady Ligi narówni z każdą sprawą, jaką do niej skierują, odwołując się od decyzji Wysokiego Komisarza. Późniejsza praktyka rozszerzyła zakres działania Wysokiego Komisarza: okazał się on wielokrotnie pożytecznym pośrednikiem, pomocnym przy zawieraniu bezpośrednich porozumień między Polską a W. M. Gdańskiem.

III. Wolne Miasto Gdańsk a Polska.

1. Stosunki prawne a stosunki taktyczne.

Stosunki między Rzecząpospolitą a W. M. Gdańskiem opierają się na konwencji z dnia 9 listopada 1920 r., na późniejszych umowach, których liczba jest bardzo znaczna, wreszcie na decyzjach organów Ligi Narodów, t. j. Wysokiego Komisarza, względnie Rady Ligi. Należy w tern miejscu zaznaczyć, że decyzje Rady Ligi opierały się niekiedy na opinji doradczej Trybunału Haskiego, którego poglądy prawne stały się w ten sposób częścią norm, regulujących stosunki między Polską a Wolnem Miastem.

Niezależnie jednak od prawa, regulującego stosunki polsko-gdańskie, W. M. Gdańsk prowadzi wobec Polski określoną politykę, która, pomimo zmienności metod, posiada stałe cele.

Stałem dążeniem W. M. Gdańska jest za chowanie najdalej idącej samodzielności w stosunku do Polski i niedopuszczenie do rozwoju w jakiejkolwiek formie wpływów polskich.

W. M. Gdańsk stara się ograniczyć działalność polskich władz i urzędów na swym terenie, usiłując natomiast rozszerzyć zakres swojej władzy, nawet w dziedzinach wyraźnie na rzecz Polski zastrzeżonych.

W. M. Gdańsk utrudnia Polakom pracę na swym terenie, nawet w zakresie spraw gospodarczych, gdyż chce zachować w swoich rękach pośrednictwo handlowe między Polską a zagranicą.

Istotnym celem polityki W. M. Gdańska jest osiągnięcie możliwie największej swobody politycznej, przy jednoczesnem zapewnieniu sobie kontroli nad możliwie największą częścią polskiego handlu zamorskiego.

Dla osiągnięcia tych celów, W. M. Gdańsk w ciągu pierwszego dziesięciolecia swego istnienia wszczynało z Polską z powodów najbłahszych spory, które prowadziło przed