Magazyn61601

312

GDAŃSK

wszystkiemi instancjami Ligi Narodów, dążąc do jaknaj większego przewlekania każdej sprawy. Była to metoda, utrudniająca Polsce realizację jej uprawnień i co-najmniej w równym stopniu szkodliwa dla interesów gospodarczych W. M. Gdańska. Ale stronnictwo niemiecko-narodowe, mające decydujący wpływ na bieg spraw w tym czasie, dawało pierwszeństwo sprawom polityki wszechniemieckiej przed sprawami gospodarczemi W. M. Gdańska.

Gdy doszedł do władzy Senat, opierający się o większość socjalistyczną, która wyszła z wyborów 1927 r., polityka W. M. Gdańska wobec Polski uległa zmianie. Dnia 26 stycznia 1928 r. Prezydent Senatu złożył w Volkstagu oświadczenie, w którem podkreślił, że nowy Senat będzie dążył „do zacieśnienia węzłów między Wolnem Miastem a Rzecząpospolitą Polską dla uczynienia zadość potrzebom gospodarczym obu krajów". Zapowiedział on również, że „rokowania między Wolnem Miastem a Polską będą prowadzone w duchu pojednawczym,

0    ile możności bezpośrednio". Był to wyraz dążności nowego Senatu do unikania arbitrażu organów Ligi Narodów i do prowadzenia polityki bardziej pojednawczej.

Punktem szczytowym rozwoju tej polityki była wizyta premjera polskiego p. Kazimierza Bartla, który przybył do Gdańska dnia 27 lutego 1929 r.

Wzrost stronnictwa nacjonal-socjalistów, a w szczególności wybory 1930 r., wpłynęły na zmianę tej linji politycznej. Aczkolwiek W. M. Gdańsk obecnie nie wszczyna z Polską sporów przed instancjami Ligi, to jednak metodami administracyjnemi przeszkadza realizacji Jej praw. Popularne ha sła polityczne, narzucane opinji, częstokroć przy pomocy fizycznego terroru, przyczyniają się do stworzenia sytuacji, która praktycznie utrudnia należyte wyzyskanie portu gdańskiego przez Rzeczpospolitą.

2. W. M. Gdańsk w polityce międzynarodowej. Aczkolwiek W. M. Gdańsk, z prawnego punktu widzenia, pozbawione jest możności prowadzenia polityki zagranicznej, to jednak faktycznie odgrywa rolę w życiu międzynarodowem, przyczem osobiste jego stanowisko nie jest dla spraw tych obojętne.

Przedewszystkiem W. M. Gdańsk zachowało łączność z Rzeszą Niemiecką. Łączność ta jest nietylko narodowościowa, ale

1    polityczna. W. M. Gdańsk było od chwili swego powstania narzędziem polityki nie

mieckiej. Narzędziem    współdziała jącem,

chętnem i bardzo czynnem. Było to równie wyraźne wówczas, gdy udział Niemiec w Lidze Narodów znajdował cenny mate-rjał w sprawach polsko-gdańskich poddawanych arbitrażowi Ligi, jak i wówczas, gdy zwycięstwo skrajnego nacjonalizmu spowodowało przewrót w stosunkach wewnętrznych Wolnego Miasta i całkowite podporządkowanie go stronnictwu rządzącemu w Niemczech. Opanowanie władzy W. M. Gdańska przez nacjonal-socjalistów wytworzyło tam nową sytuację. Dostęp Polski do morza w W. M. Gdańsku jest w tej chwili kontrolowany przez państw© niemieckie.

Zależność W. M. Gdańska od Ligi Narodów daje różnym państwom pożądaną przez nie sposobność do interwencji w sferę ważnych dla Polski interesów. Sposobność ta była wyzyskiwana zwłaszcza przez politykę angielską, która dążyła systematycznie do ograniczenia polskich praw w W. M. Gdańsku. Inne państwa, chociaż w mniejszym stopniu, jednak usiłowały wywrzeć wpływ na układ stosunków polsko-gdańskich, zajmując różne pozycje na terenie Ligi Narodów, przez co zagadnienia gdańskie nabierały cech problematu międzynarodowego. W. M. Gdańsk różnemi drogami, a przedewszystkiem przy pomocy dyplomacji niemieckiej, podtrzymywało ten szkodliwy dla naszych interesów stan.

Wycofanie się Niemiec z Ligi Narodów, ich odosobnienie w polityce światowej, wreszcie zawarcie z Polską paktu o nieagresji, przyczyniło się do ograniczenia politycznej roli W. M. Gdańska, które jest obecnie zredukowane do jednego z elementów polityki polsko-niemieckiej.

IV. polityka wewnętrzna Wolnego Miasta Gdańska.

1. Ewolucja polityczna W. M. Gdańska.

Gdańsk w drugiej połowie XIX w., jako jedno z prowincjonalnych miast niemieckich, znajdował się całkowicie w sferze wewnętrznej polityki niemieckiej. Stronnictwa istniejące na całym obszarze Rzeszy miały tam sfery swych wpływów. Sytuacja ta nie uległa zmianie przez sam fakt oddzielenia terytorjum W. M. Gdańska od Rzeszy. Najlepszym tego dowodem są rezultaty wyborów powszechnych. Pierwsze wybory, które odbyły się dnia 16 maja 1920 r., miały na celu wybór Zgromadzenia Konstytucyj-