Magazyn6
5601

848

DEMBIŃSKI BRONISŁAW — DEMOKRACJA

goletnini prezesem Federacji Polskich Stowarzyszeń Ligi Narodów, a w 1928 r. był prezesem Międzynarodowej Unji Towarzystw Ligi Narodów.

DembowsKi Jan Sebastjan.

Statysta polski, ziemianin, ur. w r. 1762, zm. po r. 1830. Za Rzeczypospolitej był komisarzem cywilno-wojskowym woj. Krakowskiego. Brał żywy udział w powstaniu Kościuszkowskiem. Za Księstwa był posłem na sejm z dep. Krakowskiego. Członek Tow. Naukowego Krakowskiego. Wydał drukiem nast. prace treści ekonomicznej: „Rzecz krótka o Fabryce Sukiennej Krakowskiej" (Kraków 1791), do niej dołą czone „Uwagi ogólne nad rękodziełami, stosownie do rolnictwa i handlu uważane-mi“; dalszym ciągiem tych uwag jest praca „O podatkowaniu" (Kraków 1791). „Uwagi nad pismem „O statystyce Polski" (Kraków i8ii), „Projektu JW. Wyczechow-skiego p. t. Projekt utworzenia systematu kredytowego ...rozbiór" 1811. Prócz tego przemówienia i wniesienia sejmowe oraz kilka prac treści przyrodniczej. D. w swych pierwszych pracach ekonomicznych wypowiadał poglądy fizjokratyczne: był zwolennikiem liberalizmu gospodarczego, a sprzeciwiał się faworyzowaniu przemysłu. Uważał rolnictwo za jedyne źródło bogactwa narodowego i dlatego domagał się jedynego podatku, płaconego tylko przez rolnictwo. Później, za czasów Ks. Warszawskiego, D. wyparł się doktryny fizjokratycznej.

Literatura o Hoy*r W.t J. S. D.jako ekonomista. „Ekonomista** 1926. — Korzon T.t Wewn. dzieje Polski. II toyd. Kraków 1897 — Woblyj: Oezerki po ist. polskoj fabr. promyszlen-no.tfś. Kijów 1909.

A. Cr.

Demokracja.

Demokracja, jako konstrukcja prawa politycznego, jest formą ustroju państwa opartą na wolności politycznej. Demokracja urzeczywistnia się w ustrojach państwowych w różnych postaciach. Przybiera różne formy, zarówno w zakresie funkcji ustawodawczej, jak i wykonawczej.

W zakresie funkcji ustawodawczej przejawić się może demokracja albo w postaci t. zw. demokracji pośredniej albo bezpośredniej. Pod pojęciem demokracji pośredniej rozumiemy formę ustrojową funkcji ustawodawczej, która sprawowanie tej funkcji oddaje przedstawicielom (reprezentantom np. posłom etc.), powołanym w drodze wyboru przez ludność państwa. Demokracja bezpośrednia polega na wyko nywaniu funkcji ustawodawczej bezpośrednio przez ogół uprawnionej ludności państwa, albo w postaci t. zw. ludowego zgromadzenia ustawodawczego, albo za pośrednictwem t. zw. referendum ludowego i inicjatywy ludowej. Ludowe zgromadzenie ustawodawcze, istniejące w niektórych kantonach Federacji Szwajcarskiej (t. zw. Landsgemeinde), polega na uchwalaniu wniosków ustawodawczych przez ogół uprawnionych obywateli, zebranych równocześnie w jednem miejscu 1 zorganizowanych w zgromadzenie ustawodawcze: natomiast referendum ludowe polega na uchwalaniu wniosków ustawodawczych przez ogół uprawnionych obywateli, niezespolonych w zgromadzenie ustawodawcze, drogą gło • sowania za pośrednictwem karty do głosowania i urny w różnych miejscach państwa. Inicjatywa ludowa uprawnia ludność państwa do stawiania wniosków ustawodawczych. Referendum i inicjatywa są znane ustrojom Federacji Szwajcarskiej i III Rzeszy.

W zakresie funkcji wykonawczej może demokracja przybrać postać t. zw. republiki parlamentarnej t. j. ustroju, w którym organy ustawodawcze biorą również udział w funkcji wykonawczej (w Polsce t. zw. sejmowładztwo) i uzyskują supremację nad organami funkcji wykonawczej. Postulat silnej władzy toruje w zakresie demokracji drogę dla funkcji wykonawczej, zorganizowanej w postaci t. zw. ustroju prezydenckiego. W ustroju tym na czele funkcji wykonawczej stoi prezydent, wyposażony w silną władzę, przyczem rząd jest zawisły wyłącznie od prezydenta (Stany Zjedn. Am.).

Demokracja, jako konstrukcja socjalna, polega na uznaniu za istotną treść demokracji zasady jedności obywatela z państwem. Demokracja w tern rozumieniu jest ustrojem pełnego uświadomienia społecznego i państwowego obywateli. Opierając się na takich przesłankach, a nadto uznając, że w każdej organizacji społecznej istnieć musi odpowiednie kierownictwo, demokracja w powyższem ujęciu stara się połączyć zasadę wolności politycznej z zasadą odpowiednio zorganizowanej władzy. Wynikiem