Magazyn6�201

848

JUGOSŁAWJA

powyżej 2 tys. m. Rozróżniamy sześć masywów górskich: alpejski na płn.-zachodzie, dynarski na zachodzie, Pind i Szar-Plani-nę na południe od dynarskiego, rodopski na płd.-wschodzie oraz części bałkańskiego i karpackiego na płn.-wschodzie. Najwyższy szczyt: Triglaw, 2684 m, w Alpach słoweńskich. — J. posiada wielkie bogactwo wód, spływających przeważnie z Dunajem do m. Czarnego: Drawa, Sawa, Dri-na, Morawa i Timok. Do Adrjatyku wpada Neretwa, do m. Egejskiego Wardar. Rzek

0    długości ponad 100 km jest 43 (Dunaj w J. 362 i 229 wzdłuż granicy, Cisa w J. 207, Sawa 940, Drawa w J. 311 i 95 wzdłuż granicy, Morawa w trzech ramionach 568, Drina 461). Spławne są: Dunaj w całości, Sawa 592 km, Drawa 151, Cisa cała; istnieją dwa większe kanały, łącznie mierzące 192 km. Z pośród 220 jezior J.: 3 mają ponad 100 km² (Skadarskie-Scutari 370, w czem do J. należy 222, Ochridzkie 3 67, w czem do J. 248, Prespańskie 285, w czem do J. 187).

4. Klimat. Na płn.-wschodniej nizinie mamy klimat Europy środkowej, na górskich wyżynach kontynentalny, na wybrzeżu adrjatyckiem śródziemnomorski. Średnia roczna 1935 r.: maximum 17,7° C, minimum — 8,3. Zaznacza się, zwłaszcza zimą, podział J. na dwa obszary: wewnętrzny

1    nadmorski, ten ostatni ma klimat nadzwyczaj łagodny. — Opady 1935 ^r-^: minimum 802 mm, maximum r 439.

II. Prowincje historyczne.

W skład obecnej J. wszedł cały szereg krain o odrębnej w przeszłości indywidualności historycznej: 1) dawne królestwo serbskie (Srbija), 87800 km² (z nabytkami z 1913 r., z nabytkami zaś z r. 1919 — 90 300 km²); 2) dawne królestwo czarnogórskie (Crna Góra), 14254 km²; 3) dawne królestwo chorwacko-slawońskie, do r. 1918 połączone z Węgrami, 43309 km² (wraz z nabytkami z r. 1920); 4) b. kraj koronny austrjacki Dalmacja, 13 245 km² (bez obwodu Zary-Zadaru, anektowanego przez Włochy, a powiększona o kilka wysp, należących przedtem do Chorwacji); 5) Bośnia-Hercegowina, 51 199 km²; 6) tworząca tylko w okresie 1849—1860 odrębny obwód Wojwodina, z Banatem, 19 702 km²; 7) Slowenja, twór oparty w J. na granicach etnicznych narodu słoweńskiego, a obejmujący części dawnych krajów koronnych b. Austrji. prawie całej Krainy, części Sty-rji, skrawka Karyntji i Węgier (Prekmu-rje), łącznie 16 197 km². Podział ten wytworzony jest bądź przez historję narodową: Serbja, Czarnogóra, Chorwacja-Sla-wonja, bądź przez politykę zalx>rców: Bo-śnia-Hercegowina, kraje koronne dawnej Austrji, płd. komitaty dawnych Węgier, bądź wreszcie przez odrębność etniczną: Sło-wenja, łącząca te wszystkie ziemie słoweńskie, które weszły w skład J. — Podział administracyjny z r. 1929 na banowiny zatarł dawne granice historycznych prowin-cyj, a uszanował jedynie granicę etniczną Słów en j i, która znalazła się cała w granicach banowiny Drawskiej. Większa część Chorwacji-Slawonji tworzy ban. Sawśką, Dalmacji — Primorską, Bośni — Vrbaską, dawna Serbja zaś podzielona została między cztery: Dunawską, Morawską, Driń-ską i Wardarską, obejmujące zarazem i części prowincyj sąsiednich. Podział ten, oparty na kryterjaćh gospodarczych i geograficznych, wywołał jednak w^riele niezadowolenia i dążenie ludności do powrotu do historycznie uświęconych jednostek tery-torjalnych.

III. Stosunki gospodarcze.

1.    Zajęcia ludności, miasta, oświata. J. jest krajem wybitnie rolniczym, gdyż zawodowi temu oddają się prawie ⁴/o ludności — 76%; na rzemiosła przypada 9%, na handel 3,2%, na zawody umysłowe 3,5%, na komunikację 2,5%, na dziennych robotników 1,5%. — J. ma 72 miasta o łącznie 1838 tys. głów (t. j. 12% ogółu ludności państwa), w tern 52 powyżej 10 tys., a 3 powyżej 100 tys.: Białogród 266849, Zagrzeb 185581, Subotica 100058. Ważniej sze pozostałe: Lubiana (stolica Słowenji) 60 tys., Sarajewo 78 tys., Nowy Sad 64 tys., Nisz 35 tys., Split 44 tys., Skoplje 63 tys. — Oświata: w 1934 r. było 44,61% analfabetów wśród ludności powyżej 10 lat. Szkół powszechnych w r. 1934/35 było 8511, średnich wszelkich typów i zawodowych 361, dalej 3 pełne uniwersytety: Białogród (po i wydziale dodatkowym w Skopi j u i Suboticy), Zagrzeb, Lubiana, 2 stu-dja pedagogiczne, akademje: handlowa, muzyczna, sztuk pięknych.

2.    Uprawa ziemi. Około 47% obszaru J. zajmuje ziemia uprawna: 14270 tys. ha, w czem 51,8% (7 392 tys. ha) ziemi ornej, 12,8% łąk, 30,2% pastwisk, 1,4%