Magazyn6F401

460

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

TAB. I. WYDOBYCIE RUDY CYNKOWO-OŁO-WIANEJ NA GÓRNYM ŚLĄSKU W TYS. TONN

Rok	Ruda surowa	Ruda wzbogacona
		cynkowa	ołowiana
1913	1300	452,4	47.2
1922		213.5	15.3
1925	1076,8	324.4	18,9
1929	957.6	361,8	15.3
1930	945.7	395.6	*3.8
1932	240,0	73.1	5.5
1935	316.4	137,9	6,1
1936	345.5	143.3	5.9

Największe skupienia rud cynkowo-oło-wianych na Górnym Śląsku znajdują się w t. zw. niecce bytomskiej. Rudy te noszą charakter złoża pokładowego, przerywanego wtrąceniami płonnej skały (dolomitu). Miąższość tych rud, jak i zawartość w nich metalu są bardzo różne. W północnej części niecki (kop. Biały Orzeł, dawniej Blei Scharlei) zawartość cynku wynosi ok. 18% i ok. 2% ołowiu, w galmanie zaś surowym zawartość cynku obniża się do 12%. Miąższość tego złoża wynosi przeciętnie 3,5 m, miejscami dochodzi jedtnak do 15 mtr. Nad powyższem złożem w odstępie ok. 15—25 m znajduje się drugie złoże, nie mające już takiej regularności. Ten wyższy poziom zaczyna silę na głębokości ok. 50 m od powierzchni, t. j. w tern miejscu, gdzie siarczki przechodzą już w rudę utlenioną — gal-man. Spotyka się tu również domieszkę rudy ołowianej — galeny. To górne złoże jest o wiele biedniejsze pod względem zawartości cynku i miąższość jego nie przekracza 2—5 m.

Największe i najpoważniejsze, a dziś jedynie czynne nasze kopalnie znajdują się na Górnym Śląsku. Doniedawna jeszcze pracowało tam 5 kopalń, z nastąpieniem jednak kryzysu, kiedy cena na cynk na rynku międzynarodowym zaczęła bardzo silnie spadać, część kopalń, mająca rudę biedniejszą, zmuszona była do zawieszenia swojej pracy, tak że w obecnej chwili w ruchu są jedynie dwie kopalnie: Biały Orzeł, należący do S-ki Giesche i gwarectwo Brzozowiec, będące własnością Zakładów Hohenlohego. Tnne kopalnie: Cecylja, Nowa Helena, Se-geth, Fryderyk i kilka drobniejszych są obecnie unieruchomione.

Ogólne wydobycie rudy na Górnym Śląsku w ostatnich latach w ilości wydobytej rudy surowej i otrzymanej z niej rudy wzbogaconej przedstawiało się następująco (w tysiącach tonn):

b) Królestwo Kongresowe. Ruda cynkowa, znajdująca się w tej części naszego kraju, jest znacznie uboższa od rudy śląskiej i przytem skutkiem nierównomiemości zalegania i znacznej wodoprzenikliwości otaczających ją skał dużo trudniejsza do eksploatacji. Ześrodkowuje się ona głównie w zagłębiu olkusko-bolesławskiem, ciągnąc się niezbyt szerokim pasem w stronę Siewierza.

Złoża tych rud są bardzo nieregularne i noszą charakter gniazdowy, co w wysokim stopniu utrudnia ich poszukiwania i następnie eksploatację. W stanie surowym ruda tego zagłębia zawiera przeciętnie ok. 9% cynku i 2—3% ołowiu. Są to przeważnie galmany i dopiero w ostatnich latach eksploatacji tych kopalń, przy pogłębianiu robót, zaczęto natrafiać na siarczki cynku i żelaza. Świadczyłoby to o możliwościach natrafienia na blendę przy głębszych wierceniach.

W okręgu tym przez szereg lat działały głównie dwie kopalnie: Ulisses i Bolesław, które eksploatowały wyłącznie galman, dopiero w ostatnich latach na kopalni Ulisses zaczęto potrochu wydobywać i blendę.

W czasach zaborczych rząd rosyjski dbał

0    kopalnie cynku, który w dużych ilościach wywożony był do Rosji; wysokie cło na cynk dawało możność rentownej eksploatacji kopalń. Poza tern światowa cena cynku była wysoka. Po wojnie wydobycie tych kopalń zostało ponownie podjęte i trwało dopóki cena cynku na rynku światowym utrzymywała się na wysokim poziomie. Z chwilą obniżenia się cen cynku i ołowiu eksploatacja stała się deficytowa, skutkiem czego kopalnie ok. 1931 roku zostały unieruchomione.

Poza zagłębiem olkusko-bolesławskiem rudy ołowiane znane były w¹ b. Kongresówce jeszcze w okolicach między Kielcami i Chęcinami w paśmie gór Świętokrzyskich. Od budowa ich w czasach nowszych nie była prowadzona zupełnie. Nadmienić jeszcze należy, że w okolicach Siewierza poszukiwania i ekspertyzy przeprowadzone w latach 1927—32 wykazały istnienie rudy ołowianej. Ilość jej nie została jednak ustalona

1    eksploatacja nie przybrała nigdy poważniejszych rozmiarów. Były pewne próby założenia kopalni pod samym Siewierzem, lecz ostatecznie nie dały rezultatów.

Ogólna ilość rudy cynkowo-ołowianej, wydobytej w b. Kongresówce, przedstawiała się następująco (w tys. tonn):