Magazyn6A201

408

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

jącemi. Chude węgle i antracyty trudno się rozpalają, dają krótki płomień, nadają się do palenisk kotłowych, dla wytwarzania gazu oraz w niektórych wypadkach mogą zastąpić koks.

Na terenie Polskiego Zagłębia Węglowego występują wszystkie odmiany węgli, z wyjątkiem antracytów. Chude węgle znajdują się w części zagłębia, należącego do Czechosłowacji w obszarze Hulczyń-skim. Typowe węgle koksujące z zawartością substancyj lotnych 18—26% są w części należącej również do Czechosłowacji, w niecce Ostrawskiej. U nas węgle tego typu ześrodkowane są w okolicy Gorzyczek i były wydobywane przez nieczynną obecnie kopalnię „Szyby Fryderyka". Tłuste węgle właściwe (kowalskie) i tłuste węgle gazownicze znajdują się w południowo-zachodniej części naszego zagłębia i są wydobywane przez kopalnie Anna, Brzeszcze, Silesia, Dębieńsko, Emma, Rymer, Łagiewniki, Lech, Knurów, Wanda, Matylda, Polska, Pokój, Wawel. Węgle gazowe o zawartości części lotnych nie przekraczającej 38% używane są dó celów koksowniczych, przy-czem nazywane są wtedy gazowo-spieka-jącemi się. W środkowej i północno-zachodniej części polskiego zagłębia węglowego występują typowe suche węgle z długim płomieniem (płomienne). Z ogólnej ilości węgla, znajdującego się w części zagłębia należącej do Polski (około 60 mi-1 jardów do głębokości 1 000 m), posiadamy w przybliżeniu węgli koksujących i gazowo-spiekających się 11%, węgli gazowych i kowalskich 18%, węgli płomiennych 71%. Jesteśmy w porównaniu z innemi krajami słabo zaopatrzeni w węgiel koksujący, dający dobry koks, niezbędny dla celów hutniczych. Np. w zagłębiu Westfalskiem węgle koksujące stanowią 62%, węgle gazowe i długopłomienne 27%, węgle chude 11% zasobów całego złoża. Postępy koksownic-twa pozwalają przypuszczać, że drogą specjalnych przedwstępnych zabiegów będzie można również i z naszych węgli gazowych i kowalskich otrzymywać koks pierwszorzędnej jakości. Uniezależniłoby to nas całkowicie w tej dziedzinie od zagranicy.

P) Węgiel kamienny jest napozór skałą o bardzo jednolitym wyglądzie. W rzeczywistości węgle nie są jednolitym tworem ani z punktu widzenia chemicznego, ani też z fizycznego. Z punktu widzenia chemicznego węgiel jest koloidalnym produktem rozkładu biochemicznego materji organicznej w postaci wodnego roztworu, składającym się z mieszaniny bardzo skomplikowanych o zawiłej budowie związków węglowych, w skład których, oprócz pierwiastka węgla, wchodzą wodór, tlen, częściowo azot i siarka. Bliższe zbadanie tych związków nie udaje się, gdyż nię znamy narazie takiego ciała, w którem możnaby było przeprowadzić w stan rozpuszczalny całą lub większą część organicznej substancji węgla, nie zmieniając jej budowy. Zdaniem prof. K. Bohdanowicza chemiczna analiza węgla, określająca część jego pierwiastków przez spalenie, połączone ze zniszczeniem budowy jego części składowych, daje tylko takie pojęcie o liczbie i rodzaju związków chemicznych w węglu, jakie dałby o słowach i myślach zawartych w jakiejś książce procentowy stosunek ilości znajdujących się w niej liter. Jak czytelnik musiałby umieć połączyć litery w słowa, a te ostatnie w zdania, tak i chemik musi łączyć atomy w cząsteczki, a cząsteczki w odpowiednim stosunku w składniki węgla, aby otrzymać właściwy obraz jego budowy. Naogół jednak chemiczny pierwiastkowy skład węgla daje wskazówki, pozwalające orjentować się w wartości węgla dla określonego celu. Również i z punktu widzenia fizycznego węgiel jest ciałem niejednolitem. Składowe-mi częściami węgla są tkanki roślinne w różnym stopniu ich przetworzenia i otaczająca te tkanki masa koloidalna („ciasto"), wraz z domieszkami nieorganiczne-mi; części te połączone są w pewne stale powtarzające się ciała petrograficzne, widoczne nietylko pod mikroskopem, ale nawet nieuzbrojonem okiem. Z pośród tych ciał należy wymienić: fuzyt lub węgiel włóknisty, składający się prawie wyłącznie ze zwęglonych tkanek drzewnych, powodujący wskutek małej swej wytrzymałości rozpadanie się węgla na kawałki; duryt lub węgiel matowy, zawierający przeważnie tkanki przetworzone, odznaczający się dużym stopniem twardości; witryt lub węgiel błyszczący, złożony prawie wyłącznie z „ciasta", posiadający zdolności spiekania się i wytwarzania koksu; klaryt, zawierający mniej więcej w równej części ciała przetworzone i ciasto. Cechy charakterystyczne tych ciał petrograficznych obrazuje następujące zestawienie: