Magazyn6C001

426

GÓRNICTWO I HUTNICTWO

NaCl .....	.... 2,7213
MgCf₂.....	.... 0,3807
MgSO, . . . .	.... 0,1658
CaSOi . . . .
K₂SO.....	.... 0,0863
CaCO, . . . .	.... 0,0123
MgBn . . . .	.... 0,0076
	3»5⁰⁰° g^r

Należy żywić nadzieję, że w przyszłości złoża węgla brunatnego będą u nas zużytkowane w szerokim zakresie w fabrykach ciekłych węglowodorów, jak to się zaczyna dziać już zagranicą (Rosja, Italja). Ostatnio w Italji zostały wybudowane np. w Li-vorno i Florencji dwie duże fabryki, mające przerabiać niewielkie tamtejsze złoża węgla brunatnego metodą prof. Bergiusa. Być może dobrze się stało, że w Polsce złoża węgla brunatnego dotychczas nie były intensywnie wybierane, gdyż w przyszłości, kiedy już zabraknie ropy naftowej, można będzie je wykorzystać więcej celowo, aniżeli obecnie przez spalanie, dla otrzymywania ciekłych węglowodorów.

Literatura: BUtek J.: Zarys stanu technicznego polskiego przemysłu węglowego. Sosnowiec 1936. — Bohdanowicz K. prof. Wstęp do geologji węgla. Przegląd Górniczo-Hutniczy1931. — Bóbr W.: Węgiel jako surowiec dla produkcji paliw płynnych i olejów smarowych. „Przegląd Górniczo-Hutniczy1937. — Broum F.: Statistical Year-Book of the World Power Confe-rence Nr. 1. London 1936. — Czarnocki St. prof.: Polskie Zagłębie Węglowe. Warszawa 1935. — Makowski A. prof.: Osiadanie w polskimi zagłębiu węglowem podczas karbonu produktywnego. Kraków 1936. — Oltzetcmki A.: Polski prze-tnysl węglowy w r. 1934. Warszawa 1935. — Roczniki wydane przez Ministerstwo Przemysłu i Handlu pod tytułem: Statystyka Przemysłu Węglowego w Państude Polskiem. — Sprawozdanie Komisji Ankietowej. Tom V. Węgiel. Warszawa 1928. — Sprawozdania Polskiego Instytutu Geologicznego. Roczniki 1925—1937. — Sprawozdanie Unji Polskiego Przemysłu Górniczo-Hutniczego za rok 1935. — Stein A.: Przemyśl węglowy w Polsce. Dąbrowa Górnicza 1928.

Erazm Fryczkowski.

C. GÓRNICTWO SOLNE.

I. Sól jadalna, i. Geneza powstania złóż solnych. 2. Złoża solne w Polsce. 3. Produkcja soli. II Sole potasowe.

I. Sól jadalna.

1. Geneza powstania złóż solnych. Badania atmosfery, hydrosfery i litosfery (skorupy ziemi), tej ostatniej do głębokości 5 km od jej powierzchni, wykazały, że tworzą je rozmaite pierwiastki w następującej (na wagę) procentowo ilości: tlen (O) — 49,00%; krzem (Si) — 26,20%; glin (Al)

— 7.45%; żelazo (Fe) — 4.20%; wapń (Ca) — 3,25%; sód (Na) — 2,35%; magnez (Mg) — 2,30%; potas (K) — 2,30%; wodór (H) — 0,90%; chlor (Cl)

— 0,18%; węgiel (C) — 0,13%; siarka (S) — 0,10%; fosfor (P) — 0,10%; bar (B)—0,09%; mangan (Mn)—0,08%; azot (N) —0,03. Na pozostałe 1,34% składa się reszta pierwiastków.

Z powyższego zestawienia widocznem jest jak znaczny udział w budowie naszego globu biorą metale lekkie — sód, magnez, potas. Metale te, jako łatwo łączące się z innemi pierwiastkami, nie znajdują się w przyrodzie w stanie wolnym, lecz w postaci przedewszystkiem tlenków. Amerykański badacz F. W. Ciarkę wyliczył, że w litosferze przeciętnie znajduje się tlenków MgO — 3,77%. ^Na?0 — 3,29%, K_aO — 3,02%.

Skały pochodzenia ogniowego, które stanowią 95% (licząc na wagę) litosfery, posiadają nieco inną zawartość przeciętną tych tlenków, a mianowicie: MgO —

3,85%, N₂0 — 3,40% i K_sO — 2,99%. Tlenki metali lekkich, pod wpływem wysokiej temperatury, jaka była w początkach dziejów ziemi, połączyły się z krzemionką, tworząc sole krzemowe, zwane krzemianami.

Pod wpływem wody, ze zwietrzałych krzemianów w obecności chlorków potworzyły się sole: chlorek sodu — Na Cl (sól kuchenna), chlorek potasu — KC1, karnalit — KCl, MgCl,, 6H₂0 i t. p., które wraz z wodą spłynęły z lądów do mórz i oceanów. Proces wyługowywania tych soli z kory ziemnej trwa bez przerwy nadal, wskutek czego wody z lądów doprowadzają do mórz i oceanów dalsze ilości soli, co powoduje powolne zwiększanie się zawartości soli w wodach morskich i oceanicznych. Nasza Wisła naprzykład w dolnym swym biegu zawiera w każdym metrze sześciennym 201 gramów rozpuszczonych różnych soli. Rocznie rzeki całego świata doprowadzają do mórz w przybliżeniu około 4 miljardy tonn różnych soli.

W wyniku badań angielskich, dokonanych w podróżach statku „Challenger“, zostało ustalone, że przeciętna zawartość soli rozpuszczonych w 100 gramach wody morskiej (dla wszystkich oceanów i mórz), wynosi:

Powierzchnia wszystkich oceanów i mórz istniejących na kuli ziemskiej oraz objętość zawartej w nich wody, według ostatnich