Magazyn6�201

858

JUGOSŁAWJA

wy chorwackiej, gdyż konkordat dotyczy przedewszystkiem Chorwatów jako katolików. Jesień 1937 zapowiedziała poważne zmiany wewnętrzne, wobec dojrzenia sprawy chorwackiej do rozwiązania.

5. Polityka zagraniczna. J. od początku swego istnienia szła ręka w rękę z Francją, a¹ nadto od 1920—1921 utworzyła wraz z Ru-munją i Czechosłowacją sojusz zw. Małą Ententą, zrazu skierowany głównie przeciw rewizjonistycznej polityce Węgier, później przekształcony na pakt ogólnej współpracy politycznej i gospodarczej. Do pozostałych sąsiadów J. odnosiła się zrazu nieufnie, w związku z takiemż ich nastawieniem wobec J.: od Austrji dzieliła J. kwestja Słoweńców kaiynckich, od Włoch sprawa Istrji, Fiume i Żary, od Bułgarji kwestja macedońska \ obrzarów anektowanych przez J. w r. 1919, od Albanji aspiracje albańskie do części Macedonji i Czarnogóry, a nawet z Rumun ją i Grecją stosunki były zrazu nienajlepsze. Po załatwieniu jednak sprawy Banatu stosunki z Rumunją szybko się polepszyły, przechodząc wkońcu w najserdeczniejszą przyjaźń, a podobnie stało się i z Grecją po uregulowaniu kwestji uprawnień J. w porcie salonickim. Tylko zwolna ulegały poprawie stosunki J. z Austrją i Węgrami; stosunki z Włochami, mimo zawarcia w 1924 paktu przyjaźni, były długi cza9 bardzo zaostrzone z powodu aspi-racyj włoskich do Dalmacji oraz penetracji Włoch w Albanji. Polepszać się zaczęły od 1934 r., a w 1937 r. doszło wkońcu do faktycznego zbliżenia między obu państwami. Podobnie i stosunki z Bułgarją, silnie za ostrzone w okresie 1923—1931 na tle kwe stji macedońskiej zaczęły się zasadnicze’ poprawiać, zwłaszcza od r. 1934, a r. 1937 przyniósł nawet pakt wieczystej przyjaźni między obu państwami. Na poprawę stosunków z sąsiadami kładł wielki nacisk król Aleksander, który też przyczynił się wielce do stworzenia w r. 1934 Porozumie nia Bałkańskiego, jakie związało J. z Grecją, Rumunją i Turcją. Politykę tę konty nuuje rząd Sto iadmovicia J. odnosi się negatywnie do restauracji habsburskiej, co ją zbliżyło z Niemcami: opiekując się emign cją rosyjską, nie uznała J. Sowietów. Z Polską łączy J. pakt przyjaźni od r. 1926. a stosunki gospodarcze i kulturalne zacieśniają się bezustannie.

Literatura : BatoicaM H.t Państwa bałkańskie 1800—1923.

Kraków 1937, —- Ćorori6 V.s Istorija Jugoslarije. Beograd

1933. —ErjarecF.s Slorenci. Ljubljana 1923.    Haumanl

E.t La formation de la Yougoslarie. Paru 1930. — Howat J.: Polityka porijest Hrmtske. Zagreb 1936. — Mlebtć F.s O posłanka izraza „jugoslorenski”. Prilozi za knj&emost..., IX. Beograd 1930. — Jorantwió J. M.: Borba za narodno ujedityje-nje 19U—1918. Beograd 1935. — Koeijanić R.s Juhosloran kd ndrodndjednota. Bratislara 1936. —Lonearerić B. a.: Jugo-tlariens Entstehung. Leipzigl928. —MelikA.s Jugoslovanska driawa meja. Ćasopis za zgodovino in narodopisje. 32. Ljubljana 1937. — Marko M.: Jmeno Jugoslarija. Bidlu v Sb^mik. Praha 1928. - - Norak V.: Anlologija jugoslotenskc misli t^. rodnog jedinstra. Beograd 1930. — Paulorh M.i Jugoit^, reński odbor. Zagreb 1925. — Poporić Vaa.: Istorija Jugoslo-rena, I. Sarajero 1920. — Prelog M.: Pregled porijesti Srba, Hrrata i Slorenaca, 2 t. Sarajew 1920-1921. — Pribitch&eitch

5.1    La dictature du roi Alezandre. Paris 1933. - - Stanqje. it

5.1    Istorija srpskog naroda. Beograd 1926*. — Stojanorić 2V.: Jugoslorensk. odbor. Zagreb 1927. — &J&IĆ F.s DokumenL o postanku Kraljeuine Srba, Hrrata i Slorenaca 1914—1919. Zagreb 1920. — Vosr\jak B.: U borbi za ujcdi.ijenu nar o dni. drzaru. Lgubljana 1928. - WendcJ H.t Der Kampf der Sad slawen um Freiheit und Einheit. Frankfurt a. M. 1925.

C. USTRÓJ POLITYCZNY.

J. obecnie znajduje się w okresie przej ściowym. Konstytucja oktrojowana przez króla Aleksandra dn. 3. IX. 1931 r. najprawdopodobniej już niedługo pozostanie w mocy. Konstytucja ta określa ustrój J. jako monarchji dziedzicznej i konstytucyjnej, podczas gdy poprzednia, z 28. VI. 1921 r., dodawała tu i przymiotnik: parlamentarna. Parlament obecnie jest dwuizbowy, z izbą niższą wybieraną na okres czteroletni w glosowaniu powszechnem, bezpośredniem i r< iwnem, ale jawnem, oraz senatem częściowo wybieranym na okres sześcioletni, a częściowo mianowanym; ustawa z 1921 r. przewidywała system jednoizbowy, przyczem głosowanie było taj ne. Inicjatywa ustawodawcza należy według obu konstytucyj do króla i parlamentu. Król ogłasza ustawy, a obie konstytucje dały mu prawo veta. Po zniesieniu konstytucji z r. 1921 chwilowo od 6. I. 1929 r. do 3. IX. 1931 r. cała władza skupiona była w ręku króla. Obie konstytucje nadały pań stwu charakter centralistyczny. Wprowadzone przez konstytucję 1931 r. banowiny mają samorząd, ale uchwały przedstawiciel stwa prowincjonalnego nie mogą wejś< w życie, o ile ogłoszeniu ich sprzeciwi się Rada Państwa t. j. Najwyższy Sąd J. Sądy są niezawisłe, ale niezależność sędziów, stwierdzona w konstytucji I93^{1 r}-, została zarazem odrazu przez nią samą zawieszona na 5 lat. — Zarówno po uchwaleniu ustawy z 1921 r., jak i po r. 1934 prowadzone były liczne dyskusje na temat przebudowy ustroju. Wysunięty ze strony chorwackiej postulat federalizacji państwa, znalazł paro