Magazyn6
5001

942

DUCHOWIEŃSTWO

gium fori ecclesiastici. Konkordat nie wymienia spraw cywilnych lecz tylko karne i te powierza sądom zwyczajnym normując tryb ich postępowania w wypadkach aresztowania, skazania i odbywania kary osób duchownych i zakonnych oraz prawa właściwego biskupa do wglądu w akta sądowe.

Szczegółowe przepisy w tym względzie zawiera okólnik Ministerstwa Sprawiedliwości z 28 sierpnia 1925 r. 1. I. 1084 o przestępstwach duchownych i zakonników oraz rozporządzenie Min. Sprawiedliwości z 23. II. 1927 r. Dz. Urzędowy Nr. 5 o wykonaniu kary więzienia i aresztu na duchownych i zakonnikach. Kwest ja kompetencji sądów państwowych w sprawach cywilnych duchowieństwa nie jest dostatecznie ustalona. Zważywszy jednak, że w procesach tych chodzi głównie o spory majątkowe i mając na względzie możność skutecznej egzekutywy, można stwierdzić, że także i te sprawy należą do kompetencji sądów zwyczajnych.

Tu wymienić należy wypadki naruszenia przez osoby duchowne przepisów prawa kanonicznego, gdy władze cywilne w myśl art. IV a) Konkordatu mają udzielać swej pomocy na żądanie władz kościelnych przy wykonywaniu postanowień i dekretów kościelnych o złożeniu duchownego z urzędu, pozbawieniu go beneficjum kościelnego oraz w razie wydania zakazu noszenia sukni duchownej. Tryb postępowania w tych sprawach reguluje szczegółowo rozporządzenie ministerjalne z 23. III. 1926 r. Dz. U. R. P. Nr. 44, poz. 271.

Utrata przywilejów stanu duchownego następuje wskutek przestępstwa, za które nałożono karę degradacji, nie noszenia przepisanych szat duchownych i z powodu redukcji do stanu świeckiego.

Wzamian za przyznane prawa i przywileje nakłada Konkordat na duchowieństwo pewne obowiązki, w szczególności obowiązek lojalności względem Państwa Polskiego, co m. in. wedle art. VIII. ma się objawiać na zewnątrz przez odmawianie w niedziele i święto 3-go maja modlitwy za Rzeczpospolitą i jej Prezydenta. Treść tej modlitwy liturgicznej ustaliła konferencja biskupów 20. V. 1925 r. i podała do wiadomości Rządu.

W myśl zasady, że duchowieństwo winno wszystkie swe siły duchowe obracać na pożytek Kościoła oraz szanować legalną władzę państwową warunek lojalności ze strony biskupów i duchowieństwa znajduje też wyraz w postanowieniach Konkordatu dotyczących powoływania duchownych na stanowiska kościelne. Uznając w art. XI. wyłączne prawo Stolicy Apostolskiej do wyboru i mianowania arcybiskupów, biskupów, koadjutorów cum jurę successionis i biskupa polowego w. p. Konkordat zastrzega Państwu wpływ negatywny na te nominacje przez prawo protestu przeciwko danemu mianowaniu ze względów wyłącznie politycznych i zapewnia Państwu możność nie dopuszczenia na wymienione powyżej stanowiska osoby duchownej, której lojalność względem Państwa Polskiego nasuwałaby wątpliwości.

Moralną gwarancją lojalnego poszanowania Rządu ze strony biskupów i duchowieństwa stanowi ustalona w art. XII. rota przysięgi wierności, składanej przez bisku-pów-ordynarjuszów (nie-sufraganów), przed objęciem czynności, w której ci biorą odpowiedzialność za podwładny sobie kler diecezjalny.

Przywiązując wielkie znaczenie do należytego obsadzania beneficjów proboszczowskich, jako podstawowych urzędów organizacji kościelnej, Państwo zastrzega sobie w art. XIX. Konkordatu wyrażenie zgody w każdym wypadku zamierzonego mianowania proboszcza.

W szczególności chodzi tu o duchownych cudzoziemców, oraz tych, którzy nie ukończyli studjów teologicznych w Polsce lub w instytutach pontyfikalnych, wreszcie tych duchownych, których działalność jest sprzeczna z bezpieczeństwem Państwa.

Rozporządzenie ministerjalne z dnia 5 września 1925 r. Dz. U. R. P. 98, poz. 696 reguluje tryb postępowania władz państwowych i duchownych w sprawie obsadzania beneficjów proboszczowskich. Brak zarzutów przeciwko proponowanemu kandydatowi ze strony władzy państwowej w terminie 30 dni oznacza pozytywną zgodę na zamierzoną przez władzę kościelną nominację. Ewentualne późniejsze zarzuty nie naruszają ważności tej nominacji.

Możność rozszerzającego stosowania przepisów tego artykułu także co do przeniesień proboszczów z jednej beneficjalnej parafji na drugą uzyskał Rząd Polski w roku 1928 w drodze dodatkowej wymiany zdań ze Stolicą Apostolską.

Gdyby wbrew danym gwarancjom lojalności miały zajść wypadki sprzecznej z bez-