Magazyn6
6601

658

CHODŹKO WITOLD — CHORWACJA

Chorwacja.

I. Struktura geograficzna. II. Historjai sprawy polityczne. 1. Dzieje do końca XVIII w. 2. Dzieje od początku XIX w. do r. 1918. 3. Dzieje po r. 1918.

I. Struktura geograficzna.

Ch., serb. Hrvatska, wraz ze Slavonją 43 822 km² pow., leży w płn.-zach. części płw. Bałkańskiego pomiędzy Drawą, Sawą i Dunajem, na zach. sięga do Adrjatyku. Zachodnia cześć Ch. stanowi wyżynę krasową, należącą do systemu gór Dynarskich. Od Fiume do Novi (Rjeka) wyróżniamy kras Chorwacki, dalej na płd. Velebit a na wschód Velika i Mała Kapela. Wschodnia część Ch. stanowi urodzajną równinę, z której wznoszą się przedgórza Alp: góry Go-rjanci (Uskoki), Ivanćica, Zagrebacka Góra i in., najdalej na wsch. wysuniętem przedgórzem alpejskiem jest Fruśka Góra. Klimat Ch. jest niejednolity. Wąski pas wybrzeża ma klimat i florę nadśródziemno-morskie; wyżyna krasowa, przeważnie bezleśna — duże wahania temperatur (średnie minimum —2O,8⁰C.); międzyrzecze Driny, Sawy i Dunaju — klimat zbliżony do kon

Zdrowia Publicznego, a od grudnia 1919 do maja 1923 był kierownikiem tego Ministerstwa. Był delegatem Rządu Polskiego na Zgromadzenie Ligi Narodów w latach 1922, 1929, 1930, 1931 i 1934. W latach 1929 do 1934 był prezesem Nacz. Izby Lekarskiej. Obecnie zajmuje stanowisko dyrektora Państwowej Szkoły Higjeny w Warszawie. Jest członkiem Polskiej Akademji Umiejętności.

Ch. ogłosił drukiem 102 prace naukowe z zakresu neurologji, psychjatrji, higjeny społecznej i. administracji sanitarnej. Z prac tych ważniejsze: „Polskie prawodawstwo sanitarne w rozwoju historycznym¹'. Warszawa 1917. — „Prawodawstwo oraz organizacja państwowa i społeczna w zakresie zwalczania chorób zakaźnych". Warszawa 1925. — „Uzdrowotnienie wsi, a organizacja publicznej służby zdrowia". Warszawa 1928. — „Gruźlica wiejska a gruźlica miejska". Warszawa 1931. — „Lecznictwo w polskich długoterminowych ubezpieczeniach społecznych". Warszawa 1933. — „Plan organizacji walki z gruźlicą". Warszawa 1934. — „Handel kobietami". Warszawa 1935. — „Polski lekarz powiatowy". Warszawa 1935.

tynentalnego sąsiedniej wyżyny węgierskiej. Ludność w r. 1921 wynosiła 2 739 596 osób w tem rz.-katolików — Chorwatów 72,7%, ortod. — Serbów 24,1%. Nowy spis 1931 r. przeprowadzony był według banovin i wyróżniał tylko narodowość jugosłowiańską. Najgęściej zaludniony jest Śrem (Sirmja). Główne miasto Zagrzeb (Zagreb) ma 185581 m. (1931). Chorwaci, serb. Hrvati, plemię pld.-słowiańskie, są potomkami Słowian, którzy około 640 r. osiedlili się między Drawą, Sawą i Adrja-tykiem. Wzrost średni 1,7 m, naskórek ciemny. Są rz.-katolikami, używają alfabetu łacińskiego i pomimo bliskiego pokrewieństwa językowego z Serbami stanowią odmienną grupę plemienną. Utrzymał się tradycyjny typ budownictwa, domy piętrowe, przy nich dwa podwórka. Ubiór męski: długie lniane spodnie i takaż koszula przepasana skórzanym pasem, niebieska kamizelka. Kobiecy: koszule, mocno fałdziste spódnice i zapaski, wszystko lniane. Na nogach noszą opanki, zimą używają płaszczy białych wełnianych lamowanych czerwonem. Zasadnicze zajęcie ludności to rolnictwo i hodowla bydła. 47>7% ziemi znajduje się pod uprawą, 24,5% stanowią łąki i pastwiska, 26,6% lasy, 1,2% winnice. Uprawiają: pszenicę, żyto, kukurydzę, buraki cukr., winorośl, śliwy. Przemysł słabo rozwinięty, przeważnie rolniczy. Wywóz zbóż, drzewa, wina i owoców. Ch. posiada 10 portów, linij kolejowych 2 100 km, główne: Lubiana (Ljubljana) — Zagrzeb (Zagreb) — Belgrad (Beograd) i Budapeszt (Budapest) — Zagrzeb (Zagreb) — Su Sak (Fiume) z odnogą do Splitu. Od r. 1874 istnieje w Zagrzebiu uniwersytet, a od 1919 politechnika. Przy nowym podziale administracyjnym w 1929 r. stanowi banovinę Savską, zaś wsch. część między-rzecza należy do banoviny Drinskiej i Du-navskiej.

Kob.

II. Historia i sprawy polityczne.

1. Dzieje do końca XVIII w. Obszar późniejszego królestwa chorwacko-slawoń-sko-dalmackiego został zaludniony przez Słowian w VII w. Słowianie ci niebawem przyjęli chrześcijaństwo. Nazwa Ch. pojawia się po raz pierwszy w tytule Trpimira (dux Croatorum), założyciela narodowej dynastji w poł. IX w. Dla całego obszaru Ch., obejmującego późniejsze królestwo Ch.