Magazyn63301

529

LIGA NARODÓW

Liga Narodów.

I. Organizacja Ligi. i. Określenie. Stosunek do traktatów pokojowych. Członkowie Ligi. 2. Organy Ligi: Zgromadzenie, Rada i Sekretarjat. Ich organizacja, skład i atrybucje. 3. Siedziba 1 finanse Ligi. Przywileje dyplomatyczne. II. Cele i prace Ligi. 1. Rozbrojenie. 2. System pokojowego załatwiania sporów. 3. Poaział wojen na dozwolone i zakazane. 4. Gwarancje bezpieczeństwa. 5. Zapobieganie wojnom i zapewnienie dobrych stosunków między państwami. 6. Stosunek do umów międzynarodowych. 7. Funkcje administracyjne i techniczne. III. Uwagi końcowe. 1. Zmiany paktu Ligi. 2. Ocena ogólna.

I. Organizacja Ligi.

1. Określenie. Stosunek do traktatów pokojowych. Członkowie Ligi. Liga Narodów jest związkiem państw (otwartym w zasadzie dla wszystkich państw), którego celem jest utrzymanie pokoju i rozwijanie współpracy międzynarodowej. Organizacja i działalność Ligi oparta jest na pakcie L. N., który nie jest samodzielnym, odrębnym dokumentem międzynarodowym, lecz stanowi pierwszą część czterech traktatów pokojowych: wersalskiego z dn. 28 czerwca 1919 r., Saint-Germain z dn. 10. IX. 1919 r., Trianon z dn. 4. VI. 1920 r. i Neuilly z dn. 27. XI. 1919 r. Pakt L. N. składa się z 26 artykułów. Ponieważ jednak nie wszystkie państwa, związane traktatami pokojowemi, są członkami Ligi (np. Niemcy), i odwrotnie nie wszyscy członkowie Ligi są związani temi traktatami (np. państwa skandynawskie), oraz ponieważ Liga Narodów na mocy art. 26 paktu ma prawo, bez zgody sygnatarjuszy traktatów pokojowych, zmieniać postanowienia paktu, można powiedzieć, że pakt Ligi ma własne życie prawne niezależne od traktatów pokojowych, z któ-remi związek paktu jest raczej formalny, bez konsekwencyj praktycznych. Natomiast traktaty pokojowe, podobnie jak inne późniejsze umowy międzynarodowe, powierzają organom Ligi różne kompetencje (np. w sprawie Gdańska i t. p.). Członkowie Ligi, którzy nie są sygnatarjuszami umów międzynarodowych, powierzających pewne kompetencje Lidze, uznają te kompetencje i obowiązek Ligi wykonywania ich przez sam fakt należenia do Ligi. Liga posiada osobowość prawną, co zostało stwierdzone w porozumieniu z 1926 r., zawarłem przez rząd szwajcarski z sekretarjatem Ligi w sprawie kupna nieruchomości w Genewie. W porozumieniu tern jest powiedziane, że rząd szwajcarski uznaje osobowość międzynarodową i zdolność prawną Ligi.

Art. 1 paktu dzieli członków Ligi na dwie kategorje: członków pierwotnych (originai-res) i innych. Członkami pierwotnymi są sygnatarjusze traktatów pokojowych, którzy należeli do obozu zwycięzców i których lista została załączona w aneksie do paktu, oraz wyliczone w tymże aneksie 13 państw neutralnych w czasie Wielkiej Wojny, które zgodnie z zaproszeniem zgłosiły przystąpienie do paktu w ciągu dwóch miesięcy, licząc od chwili jego wejścia w życie. Polska należy do kategorji członków pierwotnych Ligi i skutkiem tego jest członkiem Ligi od początku jej istnienia. Inne państwa, dominjo-ny lub rządzące się swobodnie kolonje mogą stać się członkiem L. N., jeżeli są przyjęte przez Zgromadzenie większością “/, głosów. Ani prawnie, ani faktycznie, niema żadnych różnic między członkami pierwotnymi Ligi, a członkami, przyjętymi na mocy uchwały Zgromadzenia; prawa i obowiązki wszystkich członków Ligi są jednakowe.

Z zasadą równości prawnej członków Ligi tak w zakresie praw, jak obowiązków byłoby sprzeczne wstąpienie do Ligi z zastrzeżeniami co do niektórych postanowień paktu. Coprawda, pewne państwa, wstępując do Ligi (np. Niemcy w 1926 r. i Sowiety w 1934 r.) stwierdzały, jak rozumieją niektóre postanowienia paktu i jak zamierzają je stosować; lecz Zgromadzenie t. j. organ kompetentny do dopuszczania nowych członków Ligi, nigdy nie przyjęło oficjalnie do wiadomości takich dezyderatów czy inter-pretacyj. Pozornie wyjątek od tej zasady został zrobiony w 1920 r. przy przyjmowaniu Szwajcarji na członka Ligi. Rada Ligi uznała mianowicie, że z uwagi na wieczystą neutralizację Szwajcarji, państwo to, mając obowiązek uczestniczenia w sankcjach gospodarczych i finansowych przeciw napastnikowi, ma prawo uchylić się od udziału w sankcjach wojskowych i nie zezwolić na przemarsz przez swe terytorjum wojsk, biorących udział w akcji kolektywnej Ligi. Jednakże w przeciwstawieniu do sankcyj gospodarczych i finansowych — sankcje wojskowe, które przewiduje art. 16 paktu, są naogół uważane za fakultatywne. W tym stanie rzeczy Rada, która nie miała zresztą do tego prawa, nie zwolniła Szwajcarji z jednego z obowiązków członków Ligi, lecz tylko zgóry przyjęła do wiadomości, że Szwajcarja, jako państwo wieczyście zneutralizowane nie zamierza wychodzić poza sankcje obowiązkowe, t. j. gospodarcze i fi-