Magazyn65001

546

LIGA NARODÓW

Wł. Kulski

roku w sprawie Dalekiego Wschodu), a wśród członków Ligi ujawnia się silna tendencja do ograniczenia ich zobowiązań, wynikających z paktu, zwłaszcza zaś z art. 16, gdyż zobowiązania te stają się tem cięższe, im Liga jest dalsza od uniwersalizmu. Jeżeli ewolucja ta będzie szła bez przerwy dalej, to życie międzynarodowe będzie coraz bardziej odpływało z organizmu ligowego, który będzie utrzymywał się na powierzchni tylko siłą bezwładu biurokratycznego. Jest zupełnie wątpliwe, czy komukolwiek uda się z kadłubowej Ligi Narodów utworzyć blok państw, sprzymierzonych przeciw państwom nie-członkom, których system rządzenia ma charakter mniej lub więcej anti-liberalny. Próby, czynione w tym kierunku przez Sowiety, spełzły na niczem. Różnice ideologiczne oraz różnice interesów między członkami Ligi są zbyt wielkie, żeby próby tego rodzaju nawet robione przez państwa bardziej wpływowe, niż Sowiety, mogły się udać. Jednakże trzeba dla ścisłości uczynić tutaj jedno zastrzeżenie, że mianowicie w razie wielkiej nowej konflagracji Liga może być użyta przez jeden z obozów walczących, jako centrum ideologiczne i propagandowe; warunki wojenne, stwarzające między państwami nowe solidarności i zmuszające do brania na siebie pełnego ryzyka, sprzyjałyby takiemu użyciu Ligi, która państwom zmuszonym koniecznością dziejową do współpracy kolektywnej mogłaby służyć, jako cenny i gotowy aparat techniczny współpracy i propagandy.

W czasie pokoju odrodzenie Ligi mogłoby nastąpić tylko wtedy, gdyby z jednej strony ujawniła się zdecydowana wola wyciągnięcia wniosków z niepomyślnych doświadczeń przeszłości, a z drugiej strony odrodziła się potrzeba zorganizowanej i stałej współpracy wielostronnej, której jedyną dotąd próbą była i jest jeszcze Liga Narodów. Jeżeliby ta potrzeba skłoniła państwa do poniechania koncepcji bloków ideologicznych i skierowała ich wzrok z powrotem na Ligę, jako organizację, która technicznie jest dostatecznie wyposażona na to, żeby stać się uniwersalnym organem współpracy wielostronnej, to wówczas pakt musiałby być dostosowany do zmian, jakie zaszły w psychice i warunkach życia ludzkości między 1919 r. a chwilą obecną. Trzeba byłoby porzucić formuły zbyt sztywne lub zbyt ambitne i ograniczyć Ligę do roli organu współpracy technicznej (ekonomicznej, finansowej, humanitarnej i t. p.), a w zakresie politycznym do roli nieskrępowanego ścisłemi regułami i opartego na poszanowaniu suwerenności państw-medjato-ra. Wówczas Liga mogłaby stać się tym „clearing-house’em" międzynarodowym, którym może już byłaby teraz, gdyby nie błędy niektórych państw, a także Sekretarjatu Ligi, który często nie chciał widzieć rzeczywistości i zachęcał państwa do rozstrzygnięć, pchających Ligę w sytuację bez wyjścia.

Literatura: Barandon P.: Le systbme juridigue de la S. d N.

pour la prćvenlum de ta guerre. Genlve 1933. — Cagne A.: Le secrłtariat gćnćral de la S. d N. Parts 1936. — Coulon P.: La confćrence du dćsarmement. Parts 1934. — Elea G. T.: Le principe de l*unanimiti dans la Socićtć des Nations et les ezceptions i ce principe Paru, 1936. — Graliński Z.: Le rlglement pacifigue obligatoire des differends intematio-naux. Parts 1925. — Grzankotcaki W.: Zagadnienie sankcyj międzynarodowych Ligi Narodów. Warszawa 1930. — Grzybowski K.: Artykuł 18-ty paktu Ligi Narodów. Lwów 1934. — Guggenheim P.: Der Vólkerbund. Leipzig 1932. — Hoijer O.: La sócuriló intemationale et ces modes de róalisation. Pańs 1930. — Jeannereł J. S.: Le rólr du Conseil de la S. d. N. d'aprls farticle 11 du Pact et la Conuention gćnćrale en tme de dćoelopper les moyens de prćoenir la guerre. Paris 1935. — Kelaen B.: De la sćpa-ralion du Pacte de la S. d. N. et des traitćs de paix. Paris 1937. — Komornicki T.: La guestion de Vintćgriti territoriale dans le Pacte de la S. d. N. Patis 1923.— Kułaki Władysław: Le problbne de la sćcuriti depuis le Pacte de la Socićtć des Nations. Paris 1927. — Tenie: Be forma Ligi Narodów. — „Polityka NarodówWarszawa 1937. — Kunz J. L.s Uarti-cle XI du Pacte de la S. d. N. Paris 1932. — Lubomira}.* S. J.: Statut Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Warszawa 1931. — Makowski J.: Współczesne formy bezpieczeństwa zbiorowego. Warszawa 1935. — Tenie. Bewizja traktatów na tle Paktu L. N. Warszawa 1927. — Tenie: La naturę juridigue des mandats B. et C. Paris 1933. — Tenie: Uorganisation actuelle de 1'arbitrage International. Paris 1932. — Mandelsiam A. W.; Uinterprćtation du Pacte de Paris par le organes de la S. d. N. Paris 1935.— Miku-mzewski H Opinje doradcze Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Lwów 1933. — Miller D. H.: The drafttng of the Cotenant. New York 1928. — Morgenthau H.: Thćorie den sanctions intemationales. Bruxelles 1936. — Potitia N.: La neutralitó et la paix. Paris 1936. — Prćroat M.t Les Commission8 de VAssemblće de la S. d. N. Paris 1936. ■— Ray JCommentaire du Pacte de la S. d. N. Paris 1930. (avec suppiśment en 1931, 1932_t 1933₁ 1936). — Redslob R.: Thćorie de la S. d. N. Paris 1927. — Rundstein S.: Rejestracja traktatów. Warszawa 1923.— Schilcking W. und Wehberg B.: Die Satzung des V6łkerbundes. Berlin 1931. — Słarzeur-oki M. Neutralność we współczesnem prawie międzynarodo-wem. Warszawa 1933. — VaŁśrian M. M.: Les nourdles procćdures d’admission dans la S. d. N, 1936. — Vignol R.: Dćfinition de Vagression dana la guerre. Paris 1933. — Webster C. K.: The League of Nations in Theory and Practice. London 1933. — Williams J. Fischer; Some aspects of the Corenant of the League of Nations. London 1934. — Winiarski B.: Bezpieczeństwo, arbitraż, rozbrojenie. Poznań 1928„ — Zująatkowski J. 8.: Przywileje dyplomatyczne a funkcjonariusze międzynarodowi. Warszawa 193 4. — Zaleski Wl. J-- Międzynarodowa ochrona mniejszości. Warszawa 1932.