Magazyn66801

564

LITWA ŚRODKOWA — LITWINOW MAKSYM

oświadczyła się Liga Narodów. Wobec jednak stanowiska stron, Radzie Ligi nie pozostało nic innego, jak stwierdzić w rezolucji z 13. I. 1922 r. niepowodzenie procedury koncyljacyjnej i uznać procedurę tę za zakończoną.

Nie mogąc uzyskać zgody rządu litewskiego na rozstrzygnięcie sprawy wileńskiej w drodze wypowiedzenia się ludności obszarów spornych, rząd polski postanowił na własną rękę umożliwić tej ludności zadecydowanie o swych losach. Dnia 30. XI.

1921    r. ukazał się dekret gen. Żeligowskiego, zarządzający wybory do sejmu wileńskiego dla dania wyrazu woli ludności. Jednocześnie niemal, pragnąc przeprowadzeniu wyborów odjąć pozory jakiejkolwiek presji wojskowej, gen. Żeligowski przekazał władzę zwierzchnią Litwy Środkowej prezesowi Tymczasowej Komisji Rządzącej w osobie Aleksandra Meysztowicza.

Prócz mieszkańców Litwy Środkowej do udziału w wyborach do sejmu wileńskiego powołana została, na mocy uchwały Sejmu Ustawodawczego Rzplitej z 16. XI. 1921 r. również ludność podległych administracji polskiej powiatów brasławskiego i lidzkie-go. Stało się to na wyraźne życzenie marszałka Piłsudskiego, który żądał, aby wybory miały miejsce na całem tery tor jum spor-nem między Polską i Litwą, nie zaś tylko na jego części, zamkniętej w granicach Litwy Środkowej. Terytorjum wyborcze objęło tedy 20211 km². Wybory odbyły się 8. I.

1922    r. na podstawie jednolitej dla całego terytorjum pięcioprzymiotnikowej ordynacji wyborczej. Na ogólną ilość 387 397 uprawnionych do głosowania (w tem 263 537 z Litwy Środkowej) do urn wyborczych stanęło 249325 osób, czyli 64,6%.

Sejm wileński, złożony z 105 przedstawicieli, wybranych bezwzględną większością ludności uprawnionej do głosowania, zebrał się 1. II. 1922 r. Na posiedzeniu z dn. 20. II. 1922 r., 95 głosami, przy 6 posłach, wstrzymujących się od głosowania i 4 nieobecnych, powziął uchwałę, zrywającą wszelkie węzły prawno-państwowe narzucone Ziemi Wileńskiej przemocą przez państwo rosyjskie, uchylającą roszczenia prawno-państwowe do Ziemi Wileńskiej, zgłaszane przez republikę litewską, które znalazły wyraz w traktacie litewsko-sowieckim z 12. VII. 1920 r., oraz stwierdzającą uroczyście, że „Ziemia Wileńska stanowi bez warunków i zastrzeżeń część Rzeczypospolitej Polskiej".

W następstwie tej uchwały podpisany został w Warszawie 3. III. 1922 r. akt złączenia Ziemi Wileńskiej z Rzecząpospolitą Polską, który Sejm Ustawodawczy Polski zatwierdził 24. III. 1922 r. Dzieło zjednoczenia Ziemi Wileńskiej z Polską doprowadzone zostało do końca 18. IV. 1922 r. przez objęcie w dniu tym władzy państwowej nad tą ziemią przez rząd polski.

Ustalenie ostatecznej granicy między Polską i Litwą nastąpiło dn. 15. III. 1923 r. na mocy decyzji Konferencji Ambasadorów w sprawie granic Polski, wydanej na podstawie art. 87 traktatu wersalskiego, w którym Główne Mocarstwa Sprzymierzone zastrzegły sobie prawo ustanowienia granic Polski nie oznaczonych w tym traktacie. Jako granicę Litwy z Polską, Konferencja Ambasadorów uznała linję demarkacyjną, którą Rada Ligi Narodów rezolucją z dn. 3. II. 1923 r. postanowiła zastąpić istniejący jeszcze do tego czasu pas neutralny. Z tą chwilą kwestja wileńska przestała istnieć jako międzynarodowe zagadnienie prawne. Mimo to rząd litewski nie zrzekł się swych roszczeń do Ziemi Wileńskiej i roszczenia te nadal podtrzymuje.

Literatura: Budecki: Stosunki polsko-litewskie po wojnie światowej 1018—1928. Warszawa 1928. — Docummts diplomati-ques concemant les rdaiions polono-lithuaniennes. Varsotn« 1920—1921. — Oortuchotcski Xavier: Les rapports politięues de la Poloffne, et de la Lithuanie. Paris 1927. — Kolankotcski: Dokument wielkiej wagi. Od 1919 r. Polska wskazuje Litwie drogi porozumienia. _ttKurjer Poranny” z 30. V. 1933. — Ma* kotcski Juljan: Kwestja litewska. Warszawa 1929. — Ochota Jan: Spór Polski z Litwą. „Polityka Narodów1936. — Piłsudski Józef: Pisma zbiorowe. Warszawa 1937. — Sejm Wileński 1922 r. (stenogramy posiedzeń). Wilno 1922.— Wiel~ Korski: Sprawy terytorjalne w polityce Litwy. „Rocznik Instytutu Naukowo-Badawczego Europy Wschodniej”. Wilno 1933. — Wilno i Ziemia Wileńska. Zarys monograficzny. Wilno 1930.

Tadeusz Perkowski.

Litwinow Maksym.

L. Maksym, syn Maksyma (prawdziwe nazwisko Wallach), pochodzenia żydowskiego, urodził się w Białymstoku 17. VII. 1876 r. Ukończył szkołę realną. Zaraz po odbyciu służby wojskowej zajął się propagandą socjalistyczną, a w 1898 r. wstąpił do par-tji socjal-demokratycznej, gdzie objął ważne funkcje. W 1901 r. został aresztowany, lecz wkrótce uciekł z więzienia i wyemigrował do Szwajcarji. Na emigracji pracował w redakcji „Iskry", organu Lenina, do którego przekonaniowo coraz bardziej się zbli-