Magazyn66201

358

KONSULARNE PRAWO

czelnego Komitetu Narodowego, przejęte w 1917 roku przez Departament Stanu i Radę Regencyjną (Berlin, Wiedeń, Budapeszt, Sofja, Konstantynopol, Berno Szwajcarskie, Haga i Stockholm), jako też Dele gatury Komitetu Narodowego w Paryżu (Rzym, Londyn, Bern Szwajcarski, Madryt, Stockholm, Piotrogród, Nowy Jork, Rio de Janeiro), poczęły zajmować się nie-któremi sprawami konsularnemi. Działo się to nieoficjalnie, albowiem brak było do tego podstaw prawnych. W wielu wypadkach przygotowywały one jednak materjały do przyszłego polskiego prawa konsularnego i organizacji służby konsularnej. Po zawieszeniu broni (11 listopada 1918 r.) i utworzeniu Ministerstwa Spraw Zagranicznych (Dekret z dn. 26 listopada 1918 r. Dz. Praw Królestwa Polskiego Nr. 14, poz. 30) zorganizowano placówki zagraniczne jako przedstawicielstwa polityczne. Początkowo nie miały one jednak pełnych praw dyplomatycznych i konsularnych. Dopiero z chwilą uznania Rzeczypospolitej przez obce państwa przekształcono je w regularne poselstwa i urzędy konsularne w najważniejszych miastach i portach Europy, Ameryki, Dalekiego Wschodu, a tem samem stworzono także, tym razem juz zupełnie oficjalnie, początki [Kolskiego prawa konsularnego. W ciągu roku 1919 weszła Polska po raz pierwszy w stosunek umowny międzynarodowy w dziedzinie prawa konsularnego, a mianowicie stosunki konsularne Polski z Mocarstwami sprzymierzonemi i stowarzyszone-mi (t. zn. ze Stanami Zjednoczonemi Ameryki, z Imperjum Brytyjskiem, Francją, Włochami i Japonją) zostały określone w traktacie (t. zw. Małym Wersalskim) podpisanym w Wersalu dn. 28 czerwca 1919 r. (Dz. U. R. P. Nr. 110, z r. 1920, poz. 728). Art. 13 tego traktatu nadał obu umawiającym się stronom czynne i bierne prawo konsularne, zawierające następujące postanowienie: „Każde z Głównych Mo carstw sprzymierzonych i stowarzyszonych z jednej strony, a Polska z drugiej strony, będzie mogło mianować przedstawicieli dyplomatycznych we właściwych stolicach, zarówno jak konsulów jeneralnych, konsulów, wicekonsulów i ajentów konsularnych w miastach i portach swych terytorjów. W każdym razie konsulowie jeneralni, kon-sulowie, wicekonsulowie i ajenci konsularni będą mogli wejść w urzędowanie dopiero

wówczas, gdy w zwykłej formie zostaną dopuszczeni przez rząd, na którego tery torjum są wysłani. Konsulowie Jeneralni, konsulowie, wicekonsulowie i ajenci konsularni korzystać będą ze wszystkich przywilejów, zwolnień i wszelkiego rodzaju immunitetów, które są lub będą zapewnione ajentom konsularnym narodu najbardziej uprzywilejowanego". Drugą stypulacją traktatową w sprawach konsularnych dotyczącą Polski były art. 279 i 291 traktatu wersalskiego. Pierwszy z nich ustala, że: „Mocarstwa sprzymierzone i stowarzyszone będą mogły mianować konsulów jeneralnych, konsulów, wicekonsulów i ajentów konsularnych w miastach i portach Niemiec. Niemcy oLowiązują się potwierdzić wyznaczenie tych konsulów jeneralnych, konsulów, wicekonsulów i ajentów konsularnych, których nazwiska zostaną im notyfikowane, oraz dopuścić ich do pełnienia funkcyj stosownie do przyjętych zasad i zwyczajów". Zaznaczyć jednak należy, że szereg państw, a między nimi i Polska, zrzekły się dobro-w-olnie korzystania z tego jednostronnego prawa. Natomiast art. 291 traktatu wersalskiego nie ma już obecnie praktycznego znaczenia wobec wygaśnięcia tych konwen-cyj konsularnych, na które on wskazuje. Stosunki konsularne z Austrją zostały analogicznie uregulowane w art. 231 i 243 traktatu pokojowego podpisanego w St. Germain-en-Laye (Dz. U. R. P. Nr. 17 z r. 1925, poz. 114) 10 września 1919 r. Stworzenie Departamentu Konsularnego w M. S. Z. (1920 r.) przyczyniło się do usprawnienia pracy i do usystematyzowania polskiej sieci konsularnej. „Ustawa o organizacji konsulatów i o czynnościach konsulów" z dn. 11 listopada 1924 roku (Dz. U. R. P. Nr. 103 z r. 1924, poz. 944) stworzyła właściwą podstawę prawną dla polskiej służby konsularnej i ustanowiła ramy, wypełniane w następstwie przez późniejsze rozporządzenia ministerjalne. Wreszcie szereg umów, ale głównie konwencje konsularne, które Polska zawarła dotych czas z Łotwą (1924 r.), z Estonją (1924 r.), z Rosją Sowiecką (1924 r.), z Francją (1925 r.), z Jugosławją (1927 r.), z Turcją (1927 r.), z Belgją (1928 r.), z Ru munją (1929 r.), z Bułgarją (1934 ^r-). z Włochami (1935    r.) i z Węgrami

(1936 r.), jako też traktat przyjaźni, handlowy i praw konsularnych ze Stanami