Magazyn66001

356

KONSERWATYZM — KONSULARNE PRAWO

stan rzeczy, ile raczej sankcjonować przemiany, przyjęte już przez życie drogą ewolucji. Ustawa powinna zatem być formalnym wyrazem norm, już uprzednio przez opinję publiczną uznanych za prawo, a nigdy nie stać w sprzeczności z prawnem poczuciem społeczeństwa. Dlatego też zmiany w ustawodawstwie nie powinny być dokonywane nagle, np. na skutek uzyskania przez reformatorów chwilowej, niewielkiej większości w ciałach ustawodawczych, lub skutkiem dojścia do władzy ministra-reformatora, lecz dopiero wtedy, gdy za ich koniecznością wypowiedziała się trwała opinja publiczna, t. j. opinja istotnej — nie-tylko ilościowo, lecz i jakościowo pojętej — większości społeczeństwa. Dlatego to, w pojęciu konserwatysty, wszelkie reformy powinny po dłuższym oporze być ubierane w szaty ustawy nie przez swych pierwotnych apostołów, lecz raczej przez przekonanych przeciwników (tak np. działo się z najważ-niejszemi reformami w Wielkiej Brytanji w ciągu XIX-go w.). Daje to bowiem gwarancje, że będą one wyrazem powszechnie uznawanej potrzeby, nie zaś wtłoczeniem żywej społeczności w ramy jakiejś doktryny. Wypływem wrodzonego myśli konserwatywnej sceptycyzmu w stosunku do pisanych tekstów jest wielka cześć dla obyczaju, zwłaszcza uświęconego tradycją: „Quid le-ges sine moribus vanae proficiunt". Stąd płynie poszanowanie precedensu i poszanowanie praw nabytych, oraz uznawanie w jednostce ludzkiej samodzielnej osobowości, nie zaś uważanie jej za zestandary-zowaną cząstkę gromady, mogącą bez trudu i straty być zastąpioną przez jakąkol-wiekbądź inną. Społeczność ludzka, mająca nieskończoną przewagę siły w stosunku do jednostki, winna przewagi tej używać z wielkim umiarem i ostrożnością: „Król może wszystko, co chce, lecz król nie chce wszystkiego, co może“. O ile chodzi o poszczególne narody, poglądy konserwatywne będą bardziej powszechne i wgłąb społeczeństwa sięgające, im dłuższa jest historja narodu, im większa i bardziej ciągła jego potęga i bardziej jednolita kultura, im wreszcie sam naród jest rasowo bardziej jednolity t. j. im wszelkie jego żywioły składowe były w zaraniu jego dziejów bardziej między sobą pokrewne, i im ściślej się w ciągu dziejów z sobą zespolić zdołały. K. nie należy bowiem utożsamiać z ochroną interesów warstw posiadających. Jest to raczej ochrona narodowej kultury i dziejowego dorobku narodu. Do najbardziej konserwatywnych narodów w przeszłości należeli Egipcjanie i Rzymianie, z teraźniejszych wymienićby należało Japończyków i Anglo-sasów. Ci ostatni wykazują współcześnie największy odsetek konserwatywnie myślących jednostek w społeczeństwie. Właściwością narodów konserwatywnie mydlących jest zdolność do niespostrzeżonego, nieustannego przebywania najdalej posuniętych zmian ustrojowych i gospodarczych, przy zachowaniu tradycyjnych form organizacyjnych i bez gwałtownych wstrząsów.

Doniosłość dokonanych niepostrzeżenie zmian można u tych narodów ocenić jedynie ex post przez porównanie punktów wyjściowych i końcowych dokonanej ewolucji. Społeczności zaś, pozbawione instynktu zachowawczego, odznaczają się tendencją do gwałtownych przewrotów, o ile chodzi o zewnętrzną stronę życia społecznego i gospodarczego, i do nieustannego poszukiwania nowych, rzekomo ostatecznych i doskonałych form ustrojowych, przy zupełnej nieruchomości samej treści społecznego życia. Tak np. Anglicy przebudowali w ciągu XIX wieku całą społeczną i gospodarczą strukturę narodu, zachowując nazewnątrz ustalone ostatecznie w XVII wieku formy, sięgające czasów podboju normandz-kiego, lub niewiele późniejsze. Tymczasem inne społeczeństwa np. południowo-amerykańskie, lub niektóre słowiańskie, mimo ciągłych rewolucji, tkwią nieruchomie w prymitywnej treści pólpasterskiego lub chłopskiego bytowania, z którem zdaje się zerwać nie są zdolne. Najbardziej jaskrawym przykładem niezdolności zerwania z treścią narodowego życia jest naród rosyjski, który przeżył rewolucję o niebywałych rozmiarach i zniszczył wszelkie dotychczasowe formy ludzkiego współżycia po to jedynie, by podobnie, jak za czasów niewoli mongolskiej, zachować despotyczno-terrorystycz-ną treść rządów biurokratycznego aparatu, kierującego dowolnie bierną, ubogą i pozbawioną praw i indywidualności masą ludzką.

Stanisław Lot.

Konsularne prawo.

i. Źródła. 2. Historja. 3. Organizacja służby konsularnej. 4. Czynności konsulów: a) Opieka nad obywatelami, b) Sprawy gospodarcze, c) Sprawy prawne i administracyjne, d) Sprawy emigracyjno-społeczne. e) Sprawy morskie i gdańskie.