Magazyn64301

539

LIGA NARODÓW

w pakcie Briand—Kellogg, był nietylko ma-terjalnie ogólny i bez wyjątków, lecz także personalnie, gdyż do paktu należą wszystkie cywilizowane państwa, członkowie i nie-członkowie Ligi.

Takie rozszerzenie zakazu wojen czyniło anachronizmem podział wojen na legalne i nielegalne. To też Liga zaraz rozpoczęła prace nad sharmonizowaniem obu paktów, t. zn. nad przeniesieniem bezwzględnego zakazu wojen z paktu Briand—Kellogg do paktu Ligi Narodów. Miało to mieć ten skutek praktyczny, że sankcje, związane w pakcie Ligi Narodów z zakazem wojen niedozwolonych, byłyby rozciągnięte na wszystkie wojny bez wyjątku. Studja w tej dziedzinie zostały bardzo szeroko ujęte, ponieważ objęły nietylko powyższy problemat, ale w drodze kompensaty politycznej także kwestję rozszerzenia atrybucyj Ligi w dziedzinie pokojowego załatwiania sporów. Przeważała bowiem wówczas w łonie Ligi opinja, że nie można zakazać zupełnie wojen bez zapewnienia państwu kompletnej możności pokojowego załatwiania wszystkich sporów. Prace w tej dziedzinie trwały szereg lat i, nim mogły doprowadzić do konkluzji, zostały poniechane z uwagi na zmianę atmosfery międzynarodowej, która stawała się coraz mniej korzystna dla ścisłego przestrzegania zakazu wojen nietylko zupełnego, ale nawet częściowego, jaki istnieje w pakcie Ligi Narodów.

Wydaje się, że zakaz wojen, zawarty w pakcie Ligi Narodów, obejmuje również jednostronne użycie siły t. j. t. z w. zbrojne represalja (bombardowanie, okupacja cudzego terytorjum, może nawet t. zw. blokada pokojowa), ponieważ między tego rodzaju represaljami, a wojną istnieje bardzo wątła różnica, polegająca na braku równoznacznej odpowiedzi ze strony państwa zaatakowanego, które z reguły jest państwem słabszem. Jednakże Liga Narodów nie rozstrzygnęła tej kwestji, mimo że zajmowała się nią w r. 1923 z okazji bombardowania i okupacji Korfu przez Włochy.

4. Gwarancje bezpieczeństwa. W przeciwstawieniu do paktu Briand—Kellogg, który w żaden sposób nie sankcjonuje zakazu wojen, pakt Ligi w art. 16 przewiduje sankcje w stosunku do państwa, które prowadzi wojnę wedle paktu nielegalną. Mianowicie jeżeli członek Ligi ucieknie się do wojny wbrew zakazom, zawartym w pakcie, ,,to jest on ipso facto uważany za popełniającego akt wojny wobec wszystkich innych członków Ligi“. Wtedy inni członkowie Ligi zobowiązani są natychmiast zastosować wszystkie sankcje gospodarcze, polegające na zerwaniu z nim stosunków finansowych, handlowych i osobistych. Z tego wynika, że rozpoczęcie wojny wbrew paktowi powinno natychmiast spowodować zastosowanie wobec winnego państwa pełnej blokady gospodarczej. Jednakże już w pierwszych latach swego istnienia Liga dała art. 16 paktu inną interpretację, odbiegającą od tekstu mianowicie, że sankcje ekonomiczne mogą być stosowane stopniowo, przechodząc od słabszych do bardziej ostrych. Ta tendencja, która ujawniła się natychmiast po powstaniu Ligi i zmierzała do ograniczenia w drodze wykładni ścieśniającej zobowiązań, wynikających z art. 16, tłumaczyła się niechęcią wielu państw do brania udziału w akcji kolektywnej, która mogła narazić je co najmniej na duże straty gospodarcze, jeżeli nie na ryzyko wojny. Obawiano się, że zastosowanie art. ió może doprowadzić do konfliktu nietylko z państwem, przeciw któremu akcja była skierowana, lecz także z nieczłonkami Ligi, zwłaszcza ze Stanami Zjednoczonemi, które próbom blokady gospodarczej mogłyby przeciwstawić swe żądanie swobodnego obrotu gospodarczego z państwem, które pogwałciło pakt zwłaszcza, że ten ostatni dla nieczłonków jest res inter alias acta.

W r. 1921 Zgromadzenie przyjęło szereg rezolucyj interpretujących art. 16, które stały na stanowisku progresywnego stosowania sankcyj gospodarczych. W jedynym wypadku zastosowania sankcyj, mianowicie w latach 1935/6 — przeciw Włochom, przyjęto tezę sankcyj stopniowo stosowanych, od słabszych do silniejszych. Rozpoczęto od embargo na broń, potem zabroniono udzielania kredytów Włochom, następnie zakazano przyjmowania importu towarów włoskich oraz zakazano wywozu niektórych surowców, szczególnie potrzebnych do produkcji wojennej. Zanim jednak zdecydowano się na dalsze zaostrzenie sankcyj gospodarczych np rozciągnięcie zakazu wywozu do Włoch na naftę, akcja kolektywna załamała się skutkiem szybkiego powodzenia Włoch w Abisynji i skutkiem widocznej niechęci głównie w konflikcie zainteresowanego państwa — Wielkiej Brytanji — do wzięcia na siebie lyzyka wszystkich konsekwencyj, jakie mogłoby wywołać zaostrzenie sankcyj.

35*