33301

nuncjusza (Santini) o rozpatrywanie spraw świeckich przed swym trybunałem, przeszkadzanie w pełnieniu obowiązków trybunałowi koronnemu, sprzyjanie heretykom w sprawie toruńskiej oraz o stronniczość Pod pretekstem tych zarzutów zarządzono ograniczenie „nadużyć" nuncjatury, sprowadzenie jej praw do uprawnień nuncjuszów w innych krajach i przywrócenie praw legackich przysługujących prymasom, a wreszcie zażądano usunięcia nuncjusza Santiniego z Polski. Poselstwo miało również wyjednać w Rzymie potwierdzenie ,.praerogativae legati nań" (Vol. leg VI 407). Powstałego zatargu nie zdołał ułagodzić papież Benedykt XIII. Sytuację rozwiązała dopiero śmierć nuncjusza Santiniego (5 VIII 1738).

e) Spór o obsadę opactw. Konkordat wschowdd

Pod koniec XVII w. powstał spór o nominację opatów. Spór ten toczył się prawie przez całe panowaiue króla Jana III Sobieskiego. Król domagał się od Stolicy Apostolskiej wolnego nadawania beneficjów zakonnych. Stolica Apostolska zgodziła się na mianowanie przez króla opatów komendatariuszy. ale zakonnikom przyznała prawo wyboru drugiego opata. Definitywne rozwiązanie sporu nastąpiło dopiero za panowania króla

Augusta III Sasa. tzw. konkordacie wsdiowskini (1737). Konkordat ten zawarto na wanmkach kompromisowych:

1.    Stolica Apostolska przyznawała Koronie prawo nominacji opata komendatariusza w 13 najbogatszych opactwach

polskich. Opatowi komendatariuszowi przysługiwało 2/3 dochodów opactwa. Opat ten nie mógł ingerować w wewnętrzne życie i sprawy opactwa;

2    Obok opatów komendatariuszy mianowanych przez króla miał być odtąd również opat rzeczywisty, wybierany

przez zakonników i zajmujący się życiem wewnętrznym klasztoru. Jemu to i zakonnikom przysługiwała 1/3 część dochodów z dóbr opactwa.

■Hgrouczaiia ustawowe Kościoła

Konstytucja sejmowa z 1510 r. zabraniała testowania dóbr ziemskich na rzecz Kościoła, a konstytucja z 1635 r. ograniczała możność zakładania nowych klasztorów i przekazywania majątku instytucjom kościelnym. Nie zapobiegło to jednak dalszym zapisom na rzecz Kościoła, dlatego też konstytucja sejmowa z 1719 r. domagała się nawet konfiskaty tych dóbr kościelnych, które po 1636 r. przeszły na własność instytucji kościelnych. Ponowiono też zakaz testowania i zapisów na rzecz Kościoła Sprawy te powracały na wokandę sejmów w 1726 i 1764 r. Przyczyną sporów były też tzw. wyderkafy. czyli czynsze od sum zapisywanych na rzecz instytucji kościelnych, a zabezpieczonych na prywatnych dobrach ziemskich.. Innym powodem sporów, a następnie ograniczeń, były sprawy sądownictwa kościelnego i jego zakresu rzeczowego. Już konstytucja sejmu piotrkowskiego z 1543 r. ograniczyła zakres kompetencji sądów kościelnych, a w latach 1563-1565 sądom kościelnym odebrano egzekucję posiłkową władzy świeckiej. W XVII w. spory dotyczyły głównie anulowania apelacji do Rzymu. Kwestię tę załatwiono kompromisowo ze Stolicą Apostolską w 1634 r.. co potwierdzono konstytucją sejmową w 1635 r. Zniesiono wówczas apelacje do Rzymu, odtąd kierowano je do trybunału nuncjatury apostolskiej w Warszawie.

rstwo Episkopat polski. Duchowieństwo nizsze

Stolica Apostolska świadomie zaczęła przypominać biskupom polskim ideał biskupa duszpasterza, rezydującego w diecezji (1676), o wysokich kwalifikacjach intelektualno-moralnych (1686), wychowawcę kleru (1709), wizytatora diecezji, duchownego zaangażowanego w duszpasterstwo diecezjalne (1725). Papież Benedykt XIV przypomniał biskupom polskim obowiązek wychowywania i kształcenia księży, troski o kaznodziejstwo i duszpasterstwo parafialne, urządzania księżom corocznych rekolekcji (1740), troszczenia o uporządkowanie parafialnej służby Bożej oraz udzielania poparcia rozwojowi i działalności bractw kościelnych (1748). Wiatach 1648-1764 na stolicach biskupich zasiadali najczęściej ludzie po studiach uniwersyteckich, rekrutujący się prawie wyłącznie ze szlachty. Dopiero pod wpływem Oświecenia katolickiego zaczął w Polsce odżywać ideał biskupa duszpasterza. Szczególnie rzuca się w oczy brak jedności w episkopacie i współpraca z obcymi dworami, zaniedbywanie spraw pastoralnych- w diecezji, nierezydowanie w diecezji, a czasem i złe życie moralne. Typem biskupa dworaka i uczestnika biesiad saskich był bp Antoni Sebastian Dembowski (f 1763), członek Bractwa Wrogów Wstrzemięźliwości. Do pół. XVIII w. każda diecezja miała własne seminarium duchowne. Studia seminaryjne trwały do 2 lat i miały na celu głównie wychowywanie duszpasterzy. Najwięcej miejsca w nauczaniu zajmowała teologia moralna i ceremonie. Pozytywną sprawą omawianego okresu była powoli zanikająca kumulacja beneficjów duszpasterskich h) Zakoijy i zgromadzenia zakonne

Zakony mnisze zaprzestały prawie całkowicie swojej działalności. Przodujące miejsce zajęli jezuici, pijarzy i misjonarze. Głównym zadaniem tych zakonów było prowadzenie szkół, głównie średtuch, misji duszpasterstwa parafialnego, a także