img012 (91)

Le'vi-Strauss

próbował uchronić się przed swym losem, powstrzymując się od współżycia z kobietami (opowieść 6), o tyle Kronos dogadza sobie i tylko połyka własne dzieci natychmiast po ich narodzeniu. Po narodzinach Zeusa jego matka Rea zamiast nowo narodzonego dziecka daje Kronosowi do połknięcia kamień o fallicznym kształcie. Kronos wymiotując wyrzuca z siebie kamień, a wraz z nim wszytkie poprzednio połknięte dzieci.

W tej opowieści zostaje przestawiony normalny akt płciowy. Podczas gdy „naprawdę” mężczyzna wsuwa swój członek w pochwę kobiety, a następnie przez tę samą pochwę rodzą się dzieci, w micie kobieta wkłada do ust mężczyzny fallusa jako pewnego rodzaju pożywienie, po czym przez usta rodzą się - w postaci wymiotów - dzieci. Niewątpliwie są to obrazy brutalnie naturali-styczne, ale według Levi-Straussa stanowią przykład bardzo ogólnej zasady: „W języku (planie) mitu wymioty są skorelowanym i odwróconym określeniem spółko-wania, podczas gdy defekacja jest skorelowanym i odwróconym określeniem komunikacji dźwiękowej” (Mythologiąue II, s. 210). Levi-Strauss nie spocznie, nim nie włączy w ten symbolizm sposobów przyrządzania posiłków, technik rozpalania ognia, zmian pór roku, okresów menstruacji u młodych kobiet, diet młodych matek i starych panien, i Bóg jeden raczy wiedzieć, czego jeszcze. Czytelnik musi na własną rękę dociekać, w jaki sposób jedno łączy się z drugim.

Zacząwszy od Mythologiąues II (s. 210-212), czytelnik będzie musiał sięgnąć do różnych innych komentarzy Levi-Straussa, w tym zwłaszcza do Mythologiąues I (s. 344) i do „Struktury mitów”, od czego zaczęliśmy¹. Podróż ta na pewno jest warta trudu, chociaż wcale nie jest powiedziane, że po jej odbyciu podróżnik będzie o wiele mądrzejszy niż przedtem.

Raz jeszcze chciałbym zaznaczyć, że nawet wśród tych badaczy, którzy strukturalistyczne metody Levi--Straussa uważają za nadzwyczaj płodne przy szczegółowych badaniach nad pewnymi zespołami jednostkowych przypadków, rozpowszechniony jest sceptycyzm, jeśli idzie o fantastyczną skalę zastosowań, jakie Levi--Strauss gotów jest przypisywać swym uogólnieniom. Rozważmy choćby następującą kwestię:

Mówiąc o zagadce Sfinksa, Levi-Strauss stwierdza, że w samej naturze rzeczy leży to, iż mityczna zagadka nie powinna mieć rozwiązania. Również do natury rzeczy należy to, że matka nie powinna poślubiać swego syna. Edyp sprzeciwia się naturze, rozwiązując zagadkę, jak również żeniąc się ze swoją matką.

Jeśli więc uznamy mityczną zagadkę za „pytanie, na które nie ma odpowiedzi”, wówczas odwrotnością tego powinna być „odpowiedź na pytanie, którego nie ma”. W opowieściach o Edypie odpowiedź na pytanie bez odpowiedzi pociąga za sobą nieszczęście; w innej grupie mitów, spotykanych na całym świecie, nieszczęście powodowane jest tym, że ktoś nie zadaje pytania, na które odpowiedź jest już gotowa. Levi--Strauss podaje następujące przykłady: Budda umiera, ponieważ Ananda zapomina poprosić go, by pozostał przy życiu; nieszczęścia Króla-Rybaka są spowodowane tym, że Gawain i Percival nie pytają o naturę Świętego Graala.

Ten rodzaj słownej żonglerki ogólnymi formułami jest typowy dla Levi-Straussowskiej procedury formułowania hipotez. Tego rodzaju metody nie są jednak w stanie ukazać nam prawdy, bowiem prowadzą do świata, gdzie wszystko jest możliwe, ale nic nie jest pewne.

jalouse Levi-Strauss wykrywa kolejną postać kodu w mitach traktujących o powstaniu garncarstwa. Kod garncarstwa jest odwróceniem kodu trawienia (La Potiere jalouse, s. 175):

glina -» wydobycie —» modelowanie —> wypalanie —> naczynie kał <- wydalanie <- trawienie <— warzenie <— pożywienie Kod ten, podobnie jak inne występujące w Mythologiąues, odnosi się do przejścia od natury do kultury (przyp. JAL).

1

Paralela między seksem a defekacją, którą Leach zaczerpnął z Mythologiąues II, została szerzej rozwinięta gdzie indziej, szczególnie w Mythologiąues III, gdzie została poszerzona o związek między warzeniem (które, jako samodzielny kod o podstawowym znaczeniu, stanowi przedmiot analiz w Mythologiąues I) a trawieniem, co stanowi inny jeszcze model procesu kulturowego. W La Potiere