— &9 -
ze sprawowania swego rodzicielskiego urzędu przed odwiecznym trybunałem, przed Panem Bogiem.
Żadna ziemska władza nie może im tego prawa odebrać jeżeli nie chce się stać winną zniewagi wszelkich naturalnych i nadnaturalnych praw. Tylko tam, gdzie rodzice z powodu nadzwyczajnych okoliczności jak: słabość, nieudolność i t. p. obowiązku swego nie wykonują, a przeto nie mogą korzy-sLać ze swego prawa, powinni i muszą zająć ich miejsce: rodzice chrzestni, krewni, dom sierót, zakłady wychowawcze i t. p.
3. W rodzinie pierwszą wychowawczynią jest matka. Od niej otrzymuje dziecko pierwszą cielesną opiekę, ale też i pierwsze duchowe wychowanie. Ona ćwiczy zmysły dziecka: oko pokazując mu przedmioty rozmaitej barwy i kształtu; ucho powtarzając mu pieszczotliwe macierzyńskie wyrazy: zmysł czucia dając mu do zabawy przeróżne przedmioLy; obudzą też duchowe siły: a) zmysł spostrzegania zwracając jego uwagę na wszystko dobro i piękno, jakie w jego otoczeniu się znajduje; (i) pamięć zajmując je tein, co dopiero oglądało; ę) fantazyę opowiadając mu piękne dziecięce powiastki, prowadząc dziecko do ogrodu, w pole, w las, nad strumyk i t. p., pokazując mu piękne obrazy; 5) myślenie, odpowiadając na dziecinne pytania w sposób dziecinny, zwracając wszędzie uwagę na zgodność z prawem, opowiadając dzieciom o najukochańszym Bogu, Stwórcy i Panu wszystkiego; e) uczucie, starając się z ofiarnej miłości być wszyst-kiem dla dziecka, zaprawiając je w ten sposób do wzajemnej miłości, wdzięczności, szacunku: ucząc je miłować i szanować bliźnich: rodzeństwo znajomych, krewnych i t. p. zaszczepiając przedewszystkiem w jego sercu dziecięcą miłość Boga; wolę, będąc dla niego świątobliwym ideałem wszelakich cnót, które ono ma sobie przyswoić, i swoje własne doczesne i wieczne szczęście ugruntować; rj) mowę, ucząc przez niezmordowane powtarzanie dziecko mówić i rozumieć mowę.
Najwiękśzem bogactwem, jakie się może dostać w udziale dziecku, jest dobra i bogobojna matka, .lej wpływ jest tak głęboko sięgającym, że oddziaływa na całe życie dzieci; nawet ciężkie zboczenia onychże nie mogą go zni-