34223

Do podstawowych kategorii w pedagogice personalistycznej należy zaliczyć najpierw sam termin „personalizm”, a następnie zwłaszcza takie pojęcia jak: „osoba” i „wspólnota”.

Termin personalizm pierwotnie w pismach F. Schleiermachera określał ideę osobowego Boga - przeciwstawną panteistycznej. Popularyzacja terminu dokonała się dzięki pismom Ch. Renouviera. Kategorię „personalizm” upowszechnił W. Stern zapoczątkowując w sensie ścisłym personalizm psychologiczno-pedagogiczny.

Personalizm ma wiele odmian i nurtów. To zaś, co możemy określić jako cechę wspólną wszystkich jego odmian, to zainteresowanie sprawami wychowania i pedagogiczny charakter.

Personalizm to także, kierunek, który zaakceptował do końca i konsekwentnie wartość samego człowieka, jako osoby i osobowości, a rozwój tej osobowości uczynił podstawową, autonomiczną wartością i celem działań.

Osoba to wartość ponad inne wartości, nie tylko etyczne. „Osoba” (łac. persona) i wyprowadzane stąd pojęcie„osobowości” stanowi właśnie centralne zagadnienie personalizmu.

W ujęciu personalistycznym istota ludzka jest wartością najwyższą, bezwzględną -

w świecie bytów stworzonych, jest jedyną rzeczywistością posiadającą wartość per se (łac. samo przez się, samo z siebie). Z tego względu będąc osobą per se, tj. mającą własny cel, którym jest doskonalenie się w swym istnieniu - nie może być traktowana jako środek do celu innego człowieka względem społeczeństwa (por. F. Adamski, 1993, s.12).

Z racji przyjętego punktu wyjścia i zarazem tezy:„człowiek jest osobą”- personalizm odwołuje się prawie zawsze do klasycznej defmicji„osoby” przekazanej nam przez Boecjusza. Za Boecjuszem przez osobą zazwyczaj rozumie się indywidualną substancję o rozumnej naturze (nationalis naturae indywidua substantia). Charakterystycznymi właściwościami rozumnej (duchowej) natury osoby są:

1)    uzdolnienie do intelektualnego poznawania rzeczywistości [...];

2)    uzdolnienie do wyboru poznanych dóbr (wartości);

3)    uzdolnienie do miłości (szeroko pojętej, ustopniowanej przez hierarchię dóbr); (Leksykon filozofii..., 1997, s. 417).

Dzięki tym właściwościom„osoba przekracza świat przyrody i tworzy specyficznie ludzki świat kultury”. (Leksykon filozofii..., s. 417).

Każdy człowiek - w tym także dzieci i młodzież - jest przede wszystkim istotą rozumną i wolną, ale zarazem zdolną do miłości i ponoszenia odpowiedzialności