28806

50.d

Hermeneutyka. Maria Janion

hermeneutyka to objaśnienie tradycji, tłumaczenie jej przekazów i tekstów; hermeneutyka pojawia się kiedy tradycja traci swą niepodzielność i oczywistość, kiedy domaga się interpretacji, kiedy dochodzi do racjonalizacji i ufilozoficznienia religii;

bez hermeneutyki nie ma szans na właściwe rozumienie tradycji;

Schleiermachen doskonałe rozumienie mowy lub pisma jest sztuką i wymaga nauczenia się sztuki lub techniki, które oznaczamy wyrazem hermeneutyka; hermeneutyka to sztuka i nauka lektury tradycji (czyli lektury świata), obejmuje sposoby rozumienia i oswojenia rzeczywistości duchowej i materialnej, toczy walkę o wartości i dąży do ich ugruntowania, przypisuje sobie misję tłumaczenia świata; hermeneutyka zajmuje się przede wszystkim tekstami świętymi (nie tylko świętymi pod względem religijnym, należą tu też arcydzieła literatuiy europejskiej); świętość tekstu to świętość prawdy, która w nim i tylko w nim jest dana (s. 125); hermeneutyka ustaliła swoje pojęcie tekstu jako tekstu - język, mowa, pismo wchodzą w zakres zainteresowań hermeneutyki; hermeneia - oznacza mowę;

Dilthey początkowo za hermeneutykę uważał tylko „utrwalone w piśmie przejawy życia", a potem poszerz>4 jej zakres na „wszelkie twory ducha”; hermeneuta to pośrednik (np. u Greków między bogami i ludźmi);

-    czynić myśli zrozumiałymi, objaśniać teksty, uczyć innych rozumieć siebie i innych to ujawniać to, co ukryte;

w epoce nowożytnej hermeneutyka przybiera dwa stanowiska - albo identyfikacji, utożsamienia; albo dystansu, krytyki; dzieje hermeneutyki to dzieje dwoistej postawy wobec tekstu: traktowany przez teologów protestanckich jako objawienie, zarazem poddawany bywa filologicznym zabiegom oczyszczenia ze skażeń, a więc procesowi krytyki (s. 127);

w interpretatorze zmaga się pokora wobec tekstu z żądzą narzucenia mu własnej

prawdy, poddania go krytycznemu osądowi (s. 127);

hermeneuta chce jednocześnie uszanować tajemnicę i wydrzeć tajemnicę;

struktura wewnętrzna hermeneutyki to struktura rozmowy, struktura ta wynika z misji

hermeneuty jako pośrednika w dialogu.

Różnica między hermeneutyką a egzegezą:

czasem te pojęcia są używane zamiennie, ale egzegezą ma nacechowanie ujemne; w hermeneutyce zawiera się możliwość krytyki tekstu, egzegezą żadnej krytyki nie dopuszcza;

-    czasem kiedy tekst ogłosi się świętym, staje się on tekstem nie do rozumienia, a dogmatem do wierzenia;

społeczeństwo totalitarne wykorzystuje egzegezę. Ale i w demokracji istnieją dogmaty wyłożone przez egzegezę.

Faszyzm

-    według Krońskiego postawił się poza tradycją europejską; mówi o tradycji i historii, ale to tylko „tradycja” i tylko „liistoria”;

Irermeneutyka powołana jest do tego, by nie dopuszczać do zmiany struktury tradycji, do jej deformacji, by utrzymywać tradycję przy życiu, by bronić uniwersalnych znaczeń europejskich (s. 131);

hermeneutyka musi strzec tradycji, ale też uważać, by skarby tradycji nie zamieniły się w dogmaty.