35944

Kształt literacko-artystyczny „Kroniki polskiej” Galla Anonima.

Kronika to dzieło historyczne, w którym główny nacisk kładziono na chronologię przedstawianych wydarzeń i ich synchronizmy. Trudno do tej definicji przypisać „Kronikę polską” Galla (nie ma w niej np. ani jednej daty rocznej). W średniowieczu wszystkie dzieła o tematyce historycznej błędnie nazywano kronikami - stąd wziął się błąd w nazewnictwie.

W latach 20. XX wieku rozgorzała więc dyskusja na temat słuszności nazywania dzieła Anonima kroniką . Aleksander Bruckner dowodzi, że lepszymi określeniami będą: panegiryk, biografia (Bolesława Krzywoustego), czy powieść historyczna.

Najstarsze rękopisy dzieła Galla noszą tytuł „Kronika i dzieje książąt czy też władców polskich”. „Dzieje”, czyli (z łac.) „gęsta” to popularny w średniowieczu, pokrewny kronice, gatunek opisujący dokonania, godne podziwu czyny jakiegoś władcy. W „dziejach” (zwanych również „historią”) mniej uwagi zwraca się na daty, a bardziej na związki samych wydarzeń. Ten rodzaj dziejopisarstwa często zbliża się do poezji epickiej. „Kronika polska” należy właśnie do gatunku zwanego „gęsta”, co kilkukrotnie podkreśla sam jej autor „Jest zaś zamiarem naszym pisać o Polsce, a przede wszystkim o księciu Bolesławie i ze względu na niego opisać niektóre godne pamięci czyny jego przodków”.

„Kronika polska” składa się z trzech ksiąg.

-    Księga I zawiera opis dziejów sprzed narodzin głównego bohatera „Kroniki...”. Rozpoczyna się wierszem o cudownych narodzinach Bolesława Krzywoustego, kończy się relacją tego samego zdarzenia w prozie (kompozycja klamrowa).

-    Księga II opowiada o młodości Krzywosutego, aż do chwili gdy zostaje władcą kraju

-    Księga III opowiada o czterech latach rządzenia Krzywoustego. Zaczyna się wierszem o zwycięstwie pod Nakłem, kończy się relacją tego samego zdarzenia w prozie (znów kompozycja klamrowa).

Wszystkie księgi poprzedzone są listami wstępnymi autora oraz wierszowanymi „streszczeniami” (łac. epilogus). W każdej księdze znajdują się trzy mowy osób działających

Narracja charakteryzuje się epizodycznością, autor nie buduje bardziej rozwiniętych opisów sytuacji, czy osób.

Anonim niezmiernie rzadko ocenia bezpośrednio opisywane postacie, czy wydarzenia. Najczęściej robi to poprzez włożenie swojej opinii „w usta” bohaterów swojego dzieła (np. „niektórzy szlachetni i rozumni mężowie...”).

Łacina Galla Anonima jest dosyć swobodna, autor często, dla wygody, odchodzi od reguł gramatycznych W „Kronice polskiej” można znaleźć frazeologię z „Wulgaty”, Salustiusza oraz aluzje do mitologii i historii starożytnej. Zdarzają się jednak autorowi błędy „niezbyt pochlebnie świadczące o gruntowności jego erudycji”.

„Kronika polska” jest przykładem 'ars dictandi’ - sztuki dyktowania. Autor dyktował tekst komuś, kto go spisywał. Dyktowana proza miała przede wszystkim brzmieć, musiała więc zachować odpowiedni rytm.

System wersyfikacyjny „Kroniki...” rzadko wzorowany jest na starożytnym. Większość wierszowanych fragmentów cliarakteryzuje się klasyczną wersyfikacją europejską, obowiązującą do dzisiaj.