35939

Kompozycja "Kroniki polskiej" Galla Anonima.

Kronika przedstawia dzieje Bolesława Krzywoustego, liistoria jego przodków jest jedynie obszernym wstępem do właściwego tematu, więc księga 1 rozpoczyna się od wierszowanej relacji o cudownych narodzinach bohatera i ten sam motyw, już w prozie występuje na jej końcu. Dzięki takiej kompozycji ramowej dzieje domu piastowskiego (a także Polski) zostały połączone z całością opowiadania.

Księga II przedstawia młode lata Krzywoustego aż do chwili, kiedy po wygnaniu starszego brata został niepodzielnym władcą całego kraju..

Księga III obejmuje znacznie krótszy od poprzednich okres czasu, zaledwie 4 lata, traktuje o wypadkach donioślejszych niż wewnętrzne waśnie dynastyczne i graniczne wojny z Pomorzanami, opowiada o najeździe niemieckim z roku 1109, którego zwycięskie odparcie było wielkim sukcesem Bolesława, o jego wystąpieniach na Terenia czech, których punktem kulminacyjnym jest bitwa pod Trutiną, a także o wyparciu Pomorzan z Nakła. Kompozycja tej księgi także jest ramowa: zwycięstwo pod Nakłem z roku 1109, opisane wierszem i prozą na początku księgi, znajduje swój odpowiednik w bitwie o ten sam gród stoczonej 4 lata później, której opis zamyka całość dzieła.

W obrębie całości poszczególne elementy literackie mają swoje określone miejsce. Wspomniano o wierszowanych wstępach do poszczególnych ksiąg (różnych od listów wstępnych, pełniących funkcję przedmowy autorskiej). Wstępy te Kołacinie określa się jako epilogu, mimo, iż wstępują na początku, nie na końca Wyraz ten ma jednak w łączenie średniowiecznej także znaczenie „skrótu”, „streszczenia", ^-dopowiedzenie

W Księgach I i II wstępy zapowiadają jeden lub kilka motywów pojawiających się w dalszej części. W Księdze II epilog jest znacznie krótszy i stanowi tylko przedłużenie listu wstępnego. Takiemu wierszowanemu „skrótowi” odpowiada wewnątrz każdej księgi inny ustęp wierszowany: w ks. I jest to tren żałobny na śmierć Chrobrego, w ks. II pieśń śpiewana przez rycerstwo polskie pod Kołobrzegiem, w ks. Zaś pieśń straży strzegących obozu niemieckiego.

Równie symetrycznie w ramach całości rozłożone są przemowy osób działających; wypada ich po trzy na każdą księgę:

W I jest to mowa Chrobrego przed bitwą z Rusinami, tegoż mowa na łożu śmierci oraz mowa Kazimierza Odnowiciela do żołnierzy przed bitwa (wierszowana)

W II mowa Władysława Hermana przy podziale państwa między synów, Zbigniewa przed mieszkańcami Wrocławia i Krzywoustego pod Kołobrzegiem

W III trzy mowy tegoż do żołnierzy przed bitwą (Nakło, Głogów i Trutina)

Każda księga poprzedzona jest osobnym listem wstępnym autora do różnych przedstawicieli duchowieństwa dworskiego.

Technika opowiadania w Kronice prosta i charakteiystyczna; najbardziej charakterystyczna jest epizodyczność - pisarz nie komponuje większymi całościami, unika zazwyczaj rozwiniętych opisów osób lub sytuacji (za wyjątkiem obszernej charakterystyki panowania Chrobrego w ks. I)Większość opowiadania składa się luźno ze sobą zestawionych epizodów, bez wyraźniejszego związku poza osoba głównego bohatera. Chronologia naruszona zostaje tylko wyjątkowo. Każdy epizod stanowi całość zamkniętą w sobie, więc autor przechodząc do następnego musi posługiwać się stereotypowym frazesem typu: „ a więc”, „tymczasem”, co często ma miejsce na początkach rozdziałów. Nawiązanie przyjmuje też formę obszerniejszego frazesu skierowanego do samego autora („Lecz zamilczmy o Mieszku, a przejdźmy do Kazimierza.”)

M. Plezia. [wstęp do:] Anonim tzw. Gall. Kronika polska. BN.