36235

wagę - do opozycji i bezruchu, ale nie ma u Grabowieckiego dynamizmu. Wydziela się pewna różnica postaw między Sępem a Grabowieckim - aktywizm (Sęp) skonfrontowany z pasywizmem (Grabowiecki). Źródłem pasywizmu jest poczucie bezradności wobec niepoznawalnej mechaniki zdarzeń, bo nawet przemiana jako ruch ku odnowieniu i oczyszczeniu nie jest tylko sprawą człowieka, wymaga decydującego współudziału Boga. U Sępa paradoks moralny motywował do działania i rewizji prawd pozornych, u Grabowieckiego natomiast widoczny jest dramat człowieka, który nie może rozszyfrować tajemnic losu i pokonać ich. Stąd kryzys w świadomości poetyckiej i poczucie wyobcowania jednostki w świecie. Grabowiecki odrzuca pojęcie więzi społecznej. Człowiek stanowi mikrokosmos, społeczeństwo jest nieuporządkowanym zbiorem przemijających cząsteczek istniejących tylko w sobie. Sęp - swój program nowej filozofii człowieka oparł na propozycji heroicznego rozwinięcia aktywności człowieka, Grabowiecki na zlekceważeniu aktywności. Grabowiecki nie buduje wzorów bohatera narodowego, gdyż nie wierzy w możliwości człowieka, który na świecie jest pielgrzymem i tworem wbrew naturze. Refleksje Grabowieckiego dotyczą prośby Boga o ratowanie człowieka z opresji, albo też stanowią marzenie o ludzkości doskonałej, pozbawionej złych ambicji. Przyjmuje kształt modlitwy. Podstawowym rysem filozofii człowieka reprezentowanej przez Grabowieckiego jest duch kwietyzmu (nurt kładący nacisk na osiągnięcie mistycznie pojętego spokoju), od wieków objawiający się w myśli chrześcijańskiej, odrodzony w XVII w. Grabowiecki w młodej literaturze europejskiej baroku szuka rozwiązań, które ze sprzeczności istnienia wyprowadzają ścieżkę konsolacji, proponują spokój i szczęście poza konfliktami. Narrator w utworach Grabowieckiego rozmawia z Bogiem przekonany, że jednostka nie może odpowiadać za innych, wyłącznie każdy sam za siebie i im bardziej człowiek odrywa się od świata, tym bliżej Boga się znajduje (koncepcja barokowego kwietyzmu). W utworach tego poety silniejszy jest ton smutku niż nadziei.

Grabowieckiego z Sępem łączy nowa teoria humanizmu - jej podstawą jest sprzeczność natury człowieka - cielesnej i duchowej, przemijającej i wiecznej. Każdy wzór życia musi wynikać z analizy tej antynomii.

G Stanisław Grochowski

Grochowski podjął spór o czasy renesansu, szuka stanowiska umiarkowanego, nie poddaje się kontrreformacyjnym zaciekłościom. Twórczość Grochowskiego w okresie nowych poszukiwań literackich jest charakterystycznym obrazem przemiany niektórych tradycji literatury renesansowej, przede wszystkim ilościowego rozwoju i spłycenia okolicznościowych form wypowiedzi. Gatunki okolicznościowe stają się po prostu elementem obyczajowości, uświetniają wydarzenie, a dla poety są sposobem poszukiwania mecenasów. Poeta w twórczości nieokolicznościowej wypowiadał zdania jakby zasłyszane, nie starając się w nich zagłębiać ani też rozumieć. Przypominał znane metafory o człowieku pielgrzymie na świecie, względnej opozycji życia i śmierci, świata jako ziemskiej gospody. Nie przeżywał jednak dramatu filozofa, lecz po osiedzeniu w miejscowości Małe Piecki -konflikt ziemianina, który stał się szczęśliwy, i duchownego, który powinien dowodzić, że nie jest szczęśliwy. W istocie ze świata odchodzić nie chciał i w utworach często pojawia się pewne poplątanie: raz niebo przedstawia jako podziemny Hades, następnie nie jako podziemia, ale miejsce śliczne i jasne. Grochowski wywiązuje się z obowiązków poety duchownego, gdyż nie ma on określonej linii poszukiwań filozoficznych, dlatego też różnie widzi niebo i Boga. Twórczość Grochowskiego mas charakter synkretyczny. Tłumacząc Jakuba Pontanusa (twórcy nowego obrazowania poetyckiego, w jego poezji realizowała się inna niż u Grabowieckiego rozmowa z Bogiem - oparta na teorii „pobożnej miłości” i poetyki miłosnej rozmowy człowieka z Bogiem) dał Grochowski polskiej literaturze wzór stylu słodkiego i wytwornego. Twórczość Grochowskiego odbija różne kierunki poszukiwań